فرهنگ و معنویت در جهان معاصر (بازخوانی هویت چهل‌تکه و افسون زدگی جدید)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره )

2 دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

مقاله حاضر بازخوانی و نقد دیدگاه داریوش شایگان در خصوص دو مسأله تکثر و اختلاط فرهنگی و فقدان معنویت در جهان معاصر( غرب ) همراه با ارائه راهکارهایی برای اصلاح و ارتقاء دیدگاههای مطرح در این باره است. برای فهم، از روش هرمنوتیکی و برای نقد، از دو روش نقد درونی و بیرونی استفاده شده است. شایگان حاصل اختلاط فرهنگی را چهل‌تکه شدن هویت‌ها می‌داند و عرصه معنویت را مستقل از عرصه فرهنگ می‌انگارد و بودیسم را راهکاری برای رفع مشکل فقدان معنویت در دنیای مدرن می‌شمارد. او با وجود تأکیدی که بر لزوم پذیرش مدرنیته و غرب از سوی دیگر فرهنگ‌ها‌ و ترک هویت محلی دارد، اما می‌خواهد به چهل‌تکه شدن هویت‌ها نیز معتقد بماند! اما آن چه در عرصه فرهنگ و هویت در حال وقوع است بازاندیشی هویتی و فرهنگی است که شرق آن را زودتر از غرب آغاز کرده و در چارچوب یک سیاست دوگانه مقاومت- اقتباس، در پی ایجاد و به توازن رساندن فرهنگ بازآفریده شده خویش است. غرب نیز نیازمند چنین بازاندیشی با هدف جبران نقیصه کمبود معنویت است. اگر بخواهیم معنویت را مستقل از فرهنگ رشد دهیم، دوری گزیدن از نهلیسم حاکم، امری ناشدنی باقی خواهد ماند. باید در پی فلسفه‌ای از زندگی بود که امکان جمع توآمان فرهنگ و معنویت را فراهم سازد.

کلیدواژه‌ها


1. جهانبگلو، رامین(1374)، زیر آسما‌ن‌های جهان‌‌(گفتگوی رامین جهانبگلو با داریوش شایگان)، مترجم: نازی عظیما، تهران: فرزان روز.
2. دکارت، رنه(1371)، اصول فلسفه، ‌مترجم: منوچهر صانعی دره‌بیدی، تهران: الهدی.
3. دهخدا، علی اکبر(1373)، لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران.
4. رجبی، مهدی(1384 باز اندیشی‌های شایگان، کتاب ماه علوم اجتماعی ش 92-93، خرداد و تیر، صص 53تا57، به نقل از شایگان، داریوش(1380)، پایی در آب و پایی در خاک، مصاحبه با نشریه همشهری ماه، مرداد.
5. شایگان، داریوش(1377)، دین ایدئولوژیک و انتحار معنوی، نشریه کیان، ش 45، بهمن و اسفند.
6. شایگان، داریوش(1372)، آسیا در برابر غرب،چ2، تهران: امیرکبیر.
7. شایگان، داریوش(1373)، ایدئولوژیک شدن سنت، مترجم: مهرداد مهربان، نشریه کیان، ش19، خرداد، ص10تا19.
8. شایگان، داریوش(1388)، افسون زدگی جدید، هویت چهل‌تکه و تفکر سیار، چ 6، مترجم: فاطمه ولیانی، تهران: فرزان روز.
9. فانی، کامران، پایگاه اطلاع رسانی مجله فرهنگی هنری بخارا، قابل دسترس در 15/11/76
.13951392.10.44.http://bukharamag.com/html
10. گیدنز، آنتونی(1378)، تجدد و تشخص، مترجم: ناصر توفیقیان، تهران: نی.
11. نصر، سید حسین،(1377)، جهان بینی اسلامی و علم جدید، ترجمه: سید ضیاء تاج الدین، در: نامه فرهنگ، ش30، تابستان 1377، ص48تا59.
12. پایگاه اطلاع رسانی گل و گیاه، باغبانی و فضای سبز، قابل دسترس در 18/10/ 1394،
.3409http//nargil.ir/Article.ir.aspx?ld=1&cid=