شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگیدوفصلنامه علمی پژوهشی دین و سیاست فرهنگی2423-71247220200922چگونگی تحقّق الگوی معیار در نظریه سیاستی آیت الله خامنهای در حوزه زنان؛ راهبردها و اقدامات746108545FAسجاد لطفیعضو مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه السلامحسین سوزنچیدانشیار دانشگاه باقرالعلوم علیه السلامسیدمجتبی امامیهیئت علمی دانشگاه امام صادق علیه السلامJournal Article20200620تحلیل مسائل حوزه زنان و اقدام به سیاستگذاری برای کاهش یا حل آنها، ناشی از نوع نگرش سیاستگذاران به مسائل و راه حلهای آنهاست. در ورای هر سیاست عمومی، نظریههای سیاستی نهفتهاند که شامل مجموعهای از مفروضات هستند. مجموعهای از هنجارها، «الگوی معیار» را تشکیل میدهند که مبیّن وضع مطلوب است. الگوی معیار در نظریه سیاستی آیت الله خامنهای در حوزه زنان، نقشآفرینی سهگانه زنان است که با روش تحلیل مضمون حاصل شد؛ یعنی هر بانوی مسلمان ایرانی سه نقش «محوریت خانوادگی»، «تعالی فردی»، و «مشارکت اجتماعی» را به صورت همزمان ایفا کند. عدهای معتقدند این سه نقش با یکدیگر منافات دارند و همزمان قابل تحقق نیستند. یکی از موانع مهم تحقق این الگو، مانع نگرشی ناشی از خطای نوع سوم یعنی تشخیص غلطِ مسأله است. این پژوهش با الهام از «ویژگی بُعدبندیشده» در کدگذاری بازِ گراندد تئوری، با عنایت به پیوستاری بودن نقشهای سهگانه، برای پیشگیری از تعارض و رفع آن، «رویکرد طیفینگری» را ارائه داد و در این راستا به منظور پیشگیری از تعارض بین نقشی، راهبرد «در نظر گرفتن کمینه تا بیشینه در نقشهای تعالی فردی و مشارکت اجتماعی» و ذیل آن اقدام «اکتفا به حد متوسط یا کمینه دو نقش تعالی فردی و مشارکت در اجتماع» را توصیه، و از آن «حداقل وظایف واجب بانوی ایرانی» را استخراج کرد و نیز راهبرد دیگری تحت عنوان «در نظر گرفتن تنوع مشارکت اجتماعی بانوان» را پیشنهاد داد. همچنین برای بانوانی که میخواهند در حد بیشینه فعالیت کنند نسخه «برونسپاری برخی امور در هر نقش» ارائه شد.https://www.jrcp.ir/article_108545_1c7e82ae051f0d07c9149b52c5aec727.pdfشورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگیدوفصلنامه علمی پژوهشی دین و سیاست فرهنگی2423-71247220200922طراحی چارچوب مفهومی زنجیره تأمین خدمات تبلیغ دین با رویکرد روششناسی سیستمهای نرم4778136604FAکریم ابراهیمیدانشگاه تهرانمیثم شهبازیدانشگاه تهران پردیس فارابیجعفر رحمانیحوزه علمیهمرتضی سلطانیعضو هیات علمی دانشگاه تهرانJournal Article20200331امروزه خدمات فرهنگی به عنوان یکی از مهمترین پیشرانهای اقتصادی و اجتماعی مطمحنظر بسیاری از حکومتها قرار گرفته و بهبود مستمر اداره این خدمات در میدان سرشار از تغییر و تحول هزاره سوم اهمیت ویژهای پیدا کرده است. در انقلاب اسلامی به عنوان یک انقلاب فرهنگی خدمات درخشندگی ویژهای داشته و تدبیر در راستای ارتقای کیفی آنها از اولویتهای اصلی سیاستگذاران است. بهبود نظام اداره خدمات فرهنگی در سطح کلان، مستلزم سازماندهی نقشآفرینان کلان این عرصه است. تعدد نقشآفرینان عرصه خدمات فرهنگی و عدم سازماندهی مناسب آنها، از مهمترین مسائل این عرصه است که کاهش بهرهوری را رقم زده است. هدف از این مطالعه عارضهیابی ساختار فعلی نظام اداره خدمات فرهنگی و بازطراحی این نظام از منظر مدیریت زنجیره تأمین خدمات است. روش گردآوری داده تحلیل مضمون است که براساس مطالعه اسناد قانونی درونسازمانی و برونسازمانی حوزه خدمات فرهنگی تبلیغ دین و مصاحبه نیمهساختاریافته با 27 تن از خبرگان و متخصصان حوزه مدیریت فرهنگی، مدیریت زنجیره تأمین و مسئولان کلان اداره تبلیغ دین که از روش گلوله برفی انتخاب شدند، 13 عارضه اصلی نظام اداره خدمات فرهنگی و راهحلهای این عارضهها شناسایی شد. روش تحلیل دادهها به دلیل وجود پیچیدگیهای پویای مسأله و نیز پیچیدگیهای رفتاری آن روششناسی سیستمهای نرم است که با بهرهگیری از آن روابط بین راهحلها برقرار و مدل نهایی نظام اداره خدمات فرهنگی در قالب نظام مدیریت زنجیره تأمین خدمات ترسیم شد. این مدل نمایانگر موجودیتهای ادارهکننده خدمات فرهنگی، خروجی هر یک از این موجودیتها، روابط بین آنها و نقش هر یک از موجودیتها است.https://www.jrcp.ir/article_136604_fa200a1f8e22821eb37fc46d52fd8371.pdfشورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگیدوفصلنامه علمی پژوهشی دین و سیاست فرهنگی2423-71247220200922مروری بر تعاریف عرفیشدن و ارائه یک تعریف بر اساس مبانی اسلامی79104117601FAمحمدحسین سیاح طاهریدانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی0000-0003-2769-8683اردشیر انتظاریدانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی0000-0002-8798-8511Journal Article20200126تاکنون ده ها تعریف در علوم اجتماعی و رشته های دیگر برای مفهوم عرفی شدن ارائه شده است. بررسی این تعاریف این پرسش را برمی انگیزد که آیا تعاریف ذکرشده برای عرفی شدن با غایات و مسائل جامعه ما به ویژه با هدف سیاست گذاری فرهنگی کلان جمهوری اسلامی، همخوانی دارد؟ برای همین این مقاله قصد دارد تا ضمن مرور اهم تعاریف ارائهشده از عرفی شدن تعریف جدیدی بر اساس مبانی اسلامی عرضه کند؛ بر این اساس به روش نظری و کتابخانهای ابتدا تمامی تعاریف عرفی شدن را در چهار گروه دسته بندی میکند که این دستهها عبارتاند از : عرفی شدن به مثابه محو دین، عرفی شدن به منزله دگردیسی و تغییر شکل دین در صورت های جدید، عرفی شدن به معنای جایگزینی و انتقال دین و عرفی شدن با تلقی حاشیه نشینی دین. در ادامه مقاله با بهره گیری از مفهوم ولایت در شیعه تلاش می کند تا فهم نوینی از عرفی شدن ارائه کند و تاریخچه این مفهوم را نیز در تاریخ مورد بررسی قرار دهد. در نهایت تعریف پیشنهادیِ عرفی شدن مهمترین یافته این تحقیق خواهد بود.https://www.jrcp.ir/article_117601_67be8bdd1a42a92a0c1346e383b73642.pdfشورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگیدوفصلنامه علمی پژوهشی دین و سیاست فرهنگی2423-71247220200922ساز و کار دستورگذاری در سیاستهای فرهنگی شوراهای شهر105128136605FAعلی حمیدی زادهعضو هیات علمی دانشگاه تهرانرحمت اله قلی پورعضو هیات علمی دانشگاه تهرانسید حسین اخوان علویعضو هیات علمی دانشگاه تهرانامین فرجیعضو هیات علمی دانشگاه تهرانسید حامد رستگاردانشجوی دکتری دانشگاه تهرانJournal Article20190907الگوهای متعددی برای تبیین و توصیف دستورگذاری وجود دارد. بر حسب شرایط خاص بومی، این الگوها در بسیاری موارد قادر نیستند تا ساز و کار موجود در حکومتهای محلی در حوزه سیاستگذاری فرهنگی را واکاوی و تشریح کنند. از این رو در پژوهش حاضر تلاش شد تا با استفاده از نظریه دادهبنیاد ساختگرا ساز و کار دستورگذاری فرهنگی در شورای شهر مشهد مشخص شود. از این رو کمیسیون فرهنگی به عنوان محلی که دستورکارها معین شده و برای تصمیمگیری به صحن شورا فرستاده میشد، انتخاب گردید. در حین و پس از جمعآوری دادهها عملیات کدگذاری انجام شد و زیر مقولات استخراج شدند. با تلفیق زیرمقولات و مقایسه تطبیقی، مقولات اصلی ساخته گردیده و مفاهیم برساخته شدند. در کمیسیون فرهنگی شورای شهر میتوان دو روند اصلی را شناسایی کرد که نحوه دستورگذاری مسائل فرهنگی را مشخص میکنند. متغیرهای درونی شامل محدودیتهای بودجهای، احتمال تصویب و ماهیت مسئله و متغیرهای بیرونی شامل جایگاه طبقاتی جامعه هدف، بازخورد از رفتار جامعه هدف و ارزیابی گذشتهنگر هستند که شانس مسئله فرهنگی برای در دستور کار قرار گرفتن را تعیین میکنند.https://www.jrcp.ir/article_136605_7e7011246f7156ae2c8bfa9daf8c9aad.pdfشورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگیدوفصلنامه علمی پژوهشی دین و سیاست فرهنگی2423-71247220200922هویت امدادگران فرهنگی (مطالعه موردی: طلاب فعال در سیل فروردین 98)129152136599FAمهدی مولائی آرانیعضو هیات علمی گروه مطالعات فرهنگی اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامیسیدمحمد کاظمیعضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامیJournal Article20191026در حادثه سیل فروردین 98، گروهها و اقشار مختلفی از مردم برای کمک به مردم در صحنه حضور داشتند. این گروهها را میتوان به حسب نوع فعالیت در گونههای مختلف طبقهبندی کرد. یکی از گونهها، امدادگران فرهنگی بودند که سعی میکردند با استفاده از دانش دینی و ظرفیتهای فرهنگ بومی منطقه، از تشدید آسیبها جلوگیری کرده و زمینه رشد و ارتقای مردم را فراهم کنند. طلاب و روحانیون یکی از اقشاری هستند که قرابت معنایی بیشتری با این مفهوم دارند و از این جهت به عنوان گروه مورد مطالعه در این تحقیق انتخاب شده است. شناخت هویت و باورهای امدادگران فرهنگی طلبه از یکسو به ما کمک خواهد کرد رفتارهای آنها جامعتر و دقیقتر تحلیل شود و از سوی دیگر خطاهای موجود در حوزه برنامهریزی و سیاستگذاری برای استفاده بهینه از ظرفیت این نیروها کاهش یابد. این تحقیق با استفاده از روش تحلیل مضمون و مصاحبه با 26 نفر از طلاب فعال در حادثه سیل 98، تحلیل و طبقهبندی شده است. شناخت هویت این طلاب در چهار گونه تکلیفگرایان، عارفان، ساختارگرایان و سردرگم انجام شده و «باورهای هویتی» و «دیگری» هر گونه نیز بیان شده است.https://www.jrcp.ir/article_136599_5e7b1be2bd3fe5076b074f0a27786069.pdfشورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگیدوفصلنامه علمی پژوهشی دین و سیاست فرهنگی2423-71247220200922چگونگی مواجهه پیامبر(ص) و امامان با مسأله گسست ازدواج در اختلافات همسران153167136601FAحسین قاضی خانیاستادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامیJournal Article20200526در زندگی زناشویی گاه اختلاف همسران چالشهایی را فراروی ایشان مینهد که چاره کار در جدایی دانسته میشود. از آنجا که در اسلام کلیت طلاق امری نکوهیده است لذا در آثاری که طلاق را از دیدگاه اسلام و ائمه کاویدهاند بیشتر به علل و زمینهها، پیامدها و در نهایت راهکارهای پیشگیری از آن پرداخته شده است؛ گو اینکه معصومان هیچگاه از این راهکار بهره نگرفتهاند. در این پژوهش به سبب جایگاه پیامبر(ص) و امامان در نظام معرفتی دینی و آگاهی به احکام الهی، با رویکردی تاریخی شیوه مواجهه ایشان با اختلافهای منجر به جدایی همسران کاویده شده است. در ابتدا با رجوع به دیریننگاشتههای تاریخی، حدیثی و تفسیری موارد مرتبط با جدایی همسران در تاریخ زندگانی این پیشوایان استقراء گردید. سپس با تلفیق و تحلیل این دادهها مشخص آمد در راهبرد کلان کاربست راهکار جدایی، وابسته به وجود دلیل منطقی بر آن بوده است. اندیشه-های انحرافی، برخی صفات ناشایست اخلاقی، شرایط خاص و لعان به عنوان سبب منجر به جدایی در مطالعه موارد تاریخی عصر پیامبر(ص) و امامان مشاهده میگردد. با اینحال جدایی پایان کار نبوده است و این بزرگان دین راهکارهایی را برای بازگشت به زندگی مشترک پس از جدایی یا کاستن از پیامدهای آسیب-زای آن به ویژه برای فرزندان مدنظر داشتهاند.https://www.jrcp.ir/article_136601_de713e28a4a1a75d38184058d819f3d5.pdfشورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگیدوفصلنامه علمی پژوهشی دین و سیاست فرهنگی2423-71247220200922تحلیل انتقادی دیدگاه دکتر شریعتی دربارۀ تقابل اسلام ایدئولوژیک و اسلام فرهنگی169188136602FAسید رضا مهدی نژادگروه تاریخ تمدن اسلامی، جامعۀ المصطفی العالمیهJournal Article20200124مسئلۀ عقبماندگی و پیشرفت جوامع اسلامی از جمله مسائل مهمی است که ذهن بسیاری از اندیشمندان مسلمان را به خود مشغول نموده و هر کدام از منظری تلاش نمودهاند ضمن بررسی عوامل عقبماندگی، راهی برای برون رفت از این مشکل بیابند. این نوشتار درصدد است با روش تحلیلی، انتقادی، دیدگاه دکتر شریعتی در مورد این مسئله را مورد واکاوی قرار دهد. شریعتی، عقبماندگی و پیشرفت جوامع اسلامی را به دو نوع اسلام، یا به تعبیر دیگر دو نوع قرائت از اسلام گره میزند. از نظر او، اسلام فرهنگی عامل اصلی عقبماندگی و در مقابل اسلام ایدئولوژیک، عامل پیشرفت مسلمانان در گذشته، اکنون و آینده بوده و میباشد. تمرکز بر تربیت عالم و مجتهد، گذشتهگرایی، رویکرد محفافظهکارانه و سکولاریسم از ویژگیهای اسلام فرهنگی است که موجب انحطاط و عقبماندگی میشود. در مقابل، روشنفکر و مجاهد ساختن، رویکرد انقلابی، نگاه به آینده و اعتقاد به جداییناپذیری دین از سیاست از شاخصههای اسلام ایدئولوژیک است، به همین دلیل موجب پیشرفت جوامع اسلامی میگردد. نگارنده معتقد است علاوه بر نقدهایی که بر نوع قرائت ایدئولوژیک شریعتی از دین وارد است، اصل این دوگانه سازی و ایجاد تقابل بین اسلام ایدئولوژیک و اسلام فرهنگی و ارتباطی که وی بین این دو نوع اسلام با پیشرفت و انحطاط برقرار مینماید نیز محل تأمل و نقد است.https://www.jrcp.ir/article_136602_49b0cc5aa11e79c5a166207acae2ee22.pdfشورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگیدوفصلنامه علمی پژوهشی دین و سیاست فرهنگی2423-71247220200922تبیین نقش فرهنگی مسجد در توسعة هویت اسلامی و ارتقاء پایداری اجتماعی محله (نمونه موردی: مسجد امام سمنان)189214136600FAمحمد تاجیاستادیار ، دانشکده فنی مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، شاهرود، ایرانمحیا قوچانیکارشناس ارشد معماری، دپارتمان مهندسی معماری، دانشکده فنی پسران سمنان، دانشگاه فنی و حرفهای استان سمنان، ایران.Journal Article20191201حمایت از زندگی اجتماعی و فرهنگی از طریق ارتقاء فضاهای عمومی مانند مساجد، برای درگیر کردن مردم و شهر، افزایش ارزشهای فرهنگی و ایجاد ساختارهای با هویت، ضروری است. همچنین کالبد مساجد در معماری شهرهای جدید، انعکاسدهندة هویت محلههای امروزی نمیباشند. بنابراین هدف این پژوهش، تبین نقش فرهنگی مسجد و اولویتبندی شاخصهای کالبدی آن به عنوان فضای عمومی برای توسعة هویت اسلامی و ایجاد پایداری اجتماعی در محله میباشد. بنابراین با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، ابتدا شاخصهای فرهنگی مسجد طبق معیارهای پایداری اجتماعی، با استفاده از تکنیک تصمیمگیری چند معیارة شباهت به گزینه ایدهآل (تاپسیس)، اولویتبندی شده است. در ادامه با برداشت میدانی و تکمیل پرسشنامه توسط ساکنین محله و کارشناسان، نقش فرهنگی مسجد امام سمنان در هویت اسلامی کالبد محله، با استفاده از تکنیک تحلیلی سوات و با بهرهگیری از روش ای- اچ- پی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان میدهد مؤلفه داشتن کاربریهای مکمل و ارائه خدمات عمومی در اولویت اول شاخصهای فرهنگی مسجد در توسعة هویت اسلامی و ایجاد پایداری اجتماعی، قرار گرفته است. بنابراین باید مساجد از دیدگاه کلنگرانه و عملکردی در ساختار شهرها در نظر گرفته شود و فعالیتهای متنوع و درخور شخصیت مسجد در آن جریان داشته باشد تا با جذب گروههای مختلف اجتماعی، باعث اجتماعپذیری مساجد شود.https://www.jrcp.ir/article_136600_6eb56d6788fdcbf46a7f8f80ffd2b8f4.pdf