بررسی رویکردهای استعماری شوروی و انگلیس در ایران از رهگذر سینمای سیار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی کروه عکاسی، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

قدرت های استعمارگر شوروی و انگلیس بصورت گسترده از ابزار تبلیغی سینمای سیار به منظور تاثیرگذاری فرهنگی، در ایران استفاده کرده اند. تاثیر گذاری فرهنگی که هربرت شیلر در نظریه امپریالیسم فرهنگی، آنرا روش نوین استعمارگران، برای تعقیب اهداف سیاسی و اقتصادی خود در کشورهای تحت سلطه می داند. این پژوهش به این مساله می پردازد که، رویکرد سینمای سیار دو قدرت رقیب یعنی شوروی و انگلیس در ایران چگونه بوده است؟ نتایج این پژوهش که مبتنی بر روش توصیفی و تحلیلی است و از طریق بررسی اسناد کتابخانه ای، مصاحبه و تحلیل محتوای فیلم ها به دست آمده است نشان می دهد. سینمای سیار شوروی از طریق بستر سازی فرهنگی به دنبال ایجاد هویت های جدید و کاذب در مناطق شمالی ایران بوده تا، یا زمینه الحاق این سرزمین ها را به سرزمین خود را فراهم آورد و یا با ایجاد مناطق خود مختار زمینه حکومت های دست نشانده وابسته به خود را فراهم سازد. اما برنامه تبلیغاتی انگلیس در ایران بر خلاف روس ها تهاجمی نبوده بلکه حالتی تدافعی داشته و فعالیت ها و بسترسازی فرهنگی آنها از طریق سینمای سیار بر خلاف راهبرد هویت سازی جعلی و مقطعی روس ها، فعالیتی ریشه ای، از طریق برنامه های آموزشی و مذهبی داشته و به دنبال تغییر هویت دینی و فرهنگی ایرانیان بوده که در نهایت و دراز مدت استحاله فرهنگی را در ایران سبب می شد.

کلیدواژه‌ها


آشوری، داریوش(1387)، دانشنامه سیاسی، چ 16، تهران: مروارید.
آشوری،داریوش(1347)، فرهنگ سیاسی، چ3، تهران: مروارید.
استوارت، سیم(1389)، مارکسیسم و زیبایی شناسی، مترجم،مشیت علایی، تهران:مؤسسه تألیف،ترجمه و نشر آثارهنری.
اسکراین، سر کلارمونت(1363)، جنگ‌های جهانی در ایران، مترجم حسین نجف آبادی فراهانی، تهران: نوین.
اشتری، بیژن(1390) ، دیکتاتورها و سینما، تهران: دنیای تصویر.
اقبالی، اشرف(1393)، مداخله شوروی در ایران پس از اشغال، جام جم آنلاین، <بازیابی شده در25/05/1395>
امید، جمال(۱۳۷۷)، تاریخ سینمای ایران ۱۲۷۹-۱۳۵۷(ویرایش دوم). تهران: روزنه.
ایثاری، محمد علی(1385)، تولید فیلم‌های مستند و خبری 1950-1965: برگ‌هایی از کتاب سینما در ایران 1900-1979. مترجم محمد سعید محصصی. فصلنامه فارابی ،ش 59 و 60، ص170-۱57.
بردول، دیوید و تامسون، کریستین(1383)، تاریخ سینما، مترجم روبرت صفاریان. تهران: مرکز.
تهامی نژاد، محمد(1379)، سینما و افکار عمومی‌سازی در سال‌های 1316 تا 1327: سال‌های فراموش شده سینما در ایران. فصلنامه فارابی، ش39،ص 141 -71.
...، فیلم‌های روسیه تزاری و اتحاد شوروی از ایران، انسان شناسی و فرهنگ.
http://anthropology.ir/article/31329.html
دالمایر، فرد(1384)، راه‌های بدیل: فراسوی شرق شناسی و غرب شناسی، مترجم فاطمه صادقی و نرگس تاجیک، تهران: پرسش و مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدن‌ها.
دانشور، محمد(1388)، از قلعه دختر تا دقیانوس. کرمان، مرکز کرمان‌شناسی.
در آن سوی ارس(1947) ،
. https://www.youtube.com/watch?v=XlJJOcPSqYE
دوایی، پرویز(1381)، بازگشت یکه سوار. تهران: روزنه کار.
دیاوارا، مانتیا(1368)، سینما در آفریقا، نامه فیلمخانه ملی ایران، ش 1، ص 66- 43.
ذوقی، ایرج(1367)، ایران و قدرت های بزرگ در جنگ جهانی دوم. تهران: پاژنگ.
رایین، اسماعیل(1358)، اسرار خانه سدان. تهران:امیر‌کبیر.
رحیمیان، بهزاد(1395)، رویای صادقانه، سیری در مستندات سال‌های آغازین سینما در ایران. تهران: نظر.
رمضانی، حمید‌رضا(1385)، کنسولگری‌های خارجی در خراسان، نگاهی به فعالیت‌های کنسولگرهای خارجی در خراسان در سال‌های 1320-1324. زمانه، س5، ش43،ص 23-35.
رنجبر فخری، محمود(1383)، نمایش در تبریز از انقلاب مشروطه تا نهضت ملی نفت، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.
روبین، باری(1363)، جنگ قدرت‌ها در ایران، مترجم محمود مشرفی، تهران: آشتیانی.
سعید، ادوارد(1382)، فرهنگ و امپریالیسم، بررسی فرهنگی سیاست امپراطوری، ترجمه اکبر افسری، تهران: توس.
شیلر، هربرت(1392)، ارتباطات و سلطه فرهنگی. مترجم کاظم معتمد نژاد. تهران: شهر.
صدر، حمیدرضا(1381)، درآمدی بر تاریخ سینمای سیاسی ایران 1280-1380، تهران: نی.
فدائی، مجید(1386)، تاریخ سینما در کرمان. اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی کرمان.
گیبز، پی اچ(1326)، استفاده از فیلم در تعلیم و تربیت، آموزش و پرورش، تعلیم و تربیت، ش2، ص21-17.
مددی، سیروس(1394)،فیلم مستند «در آن سوی ارس»، اندیشه نو،
بازیابی شده در25/06/95<http://www.andisheh-nou.org/?p=1831>
مزروعی،کوکب(گردآورنده)(1382)، مجموعه مقالات همایش چشم‌انداز سینمای کودک و نوجوان در ایران امروز. اصفهان: غزل.
همراز، ویدا(1391)،  مبلغان مسیحی در ایران از صفویه تا انقلاب اسلامی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی.
Davis, Glyn,  Kay Dickinson, Lisa Patti, Amy Villarejo(2015): Film Studies: A Global Introduction, Taylor & Francis.             
Druick, Zoe(2009)" At the Margins of Cinema History: Mobile Cinema in the British Empire". Public, 40 (2009): Screens: 118-125.