ارزشیابی پیوست نگاری فرهنگی حوزه فاوا و پیشنهاد روش شناسی برای اصلاح آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

2 عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

3 دانشجوی دوره دکتری سیاستگذاری فرهنگی دانشگاه باقرالعلوم علیه سلام

چکیده

طی سالهای 1390 تا 1395 حدود 8 طرح پژوهشی پیوست فرهنگی در حوزه پروژههای بزرگ و ملی فناوری اطلاعات و ارتباطات، بخصوص شبکه ملی اطلاعات و همچنین ارتباطات باندپهن اجرا شد که این مقاله با رویکرد «فراارزشیابی بررسیکننده روششناسی» میکوشد به این سؤال پاسخ دهد که مطالعات پیوستنگاری فرهنگی مذکور، از منظر روششناختی تا چه حد از کیفیت علمی لازم برخوردار بوده است و ضعف آنها با چه رویکردی قابل جبران میباشد.
مقاله به ارزشیابی آن پژوهشها برمبنای الگوی تیپ پیوستنگاری فرهنگی دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی با استفاده از روش آمیخته به شیوهتحلیل محتوای کیفی جهتدار اسناد پژوهشهای مذکور پرداخته است. براساس نتایج به دست آمده در اغلب موارد الگوی تیپ پیوستنگاری به طور کامل پیروی نشده است، بلکه روش تحقیق آنها عمدتا متکی بر مطالعات کتابخانه-ای و اخذ نظرات خبرگی اشخاص غیرذینفع بوده است که میتوان آن را روش «گردآوری ارتکازی آرای صاحبنظران» نامید. در نهایت، این مقاله پس از ارزشیابی علل ضعفهای کلی حاکم بر این مطالعات و الگوی تیپ پیوستنگاری فرهنگی، روششناسی اصلاح شدهای را پیشنهاد میدهد که مبتنی بر تلقی فرهنگ به عنوان عامل مؤثر نه متأثر در طراحی فناوری، رابطه سیستمی به جای رابطه مکانیستی بین ابعاد مختلف پدیده و بهرهگیری از سازه مفهومی «سیستم اجتماعی-فنی» میباشد. بر این اساس استفاده همزمان از دو روششناسی که عبارتند از «مدل شبکه کارآمدی سیستم»، «چشماندازهای چندگانه» پیشنهاد میشود و علاوه بر آن دو روششناسی و «برنامهریزی تعاملی» و «روششناسی سیستمهای نرم» برای تحلیل و برنامهریزی برای پیوستنگاری فرهنگی سیستمهای اجتماعی پیچیده پیشنهاد میشود.

کلیدواژه‌ها


ایکاف، راسل لینکلن(1375)، برنامهریزی تعاملی: مدیریت هماهنگ با تحول برای ساختن آینده سازمان، ترجمه: سهراب خلیلی شورینی، تهران: کتاب ماد.
ایمان، محمدتقی، و محمودرضا نوشادی(1390)، تحلیل محتوای کیفی، فصلنامه پژوهش، س3، ش 2، پاییز و زمستان 1390، ص 15-44.
جکسون، مایک سی(1393)، تفکر سیستمی، کل گرایی خلاق برای مدیران، ترجمه: علی محمد احمدوند و غلام جاپلقیان، تهران: جهان جام جم.
جمالی، محمدرضا، نجلا محقق و سمیه منصوریان (1394)، تهیه و تدوین پیوست فرهنگی اجتماعی شبکه ملی اطلاعات، تهران:پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات.
خاری، حمیدرضا و همکاران(1393)، تهیه و تدوین پیوست فرهنگی پروانه اپراتورهای ارتباطات باندپهن، تهران:پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات.
دبیرخانه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی،(1392)، سند نقشه مهندسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، تهران.
رایتل،(1392)، پیش نویس نقشه مهندسی فرهنگی شرکت خدمات ارتباطی رایتل، واحد مدیریت فرهنگی، تهران.
رضایی، عبدالعلی(1389)، الگوی تیپ پیوست فرهنگی، تهران: دبیرخانه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی.
رضایی، عبدالعلی، و مهدی اسلامی،(1390)، بررسی تأثیرات فرهنگی فناوری اطلاعات و ارتباطات، تهران: دبیرخانه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی.
رضایی، عبدالعلی،(1391)، الگوی عملیاتی پیوست فرهنگی «محتوا، سازمان و برنامه»، فصلی از کتاب پیوست فرهنگی از مفهوم تا روش به کوشش سیدمجید امامی؛ تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
شورای‌عالی انقلاب فرهنگی(1392)، نظام‌نامه پیوست فرهنگی، تهران.
شورای‌عالی فضای مجازی(1392)، تعریف و الزامات شبکه ملی اطلاعات، تهران.
مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری(1393)، پیوست فرهنگی و اجتماعی اپراتورهای ارتباطات، تهران.
مرکز ملی فضای مجازی(1393)، پیوست فرهنگی ارتباطات باندپهن سیار، تهران.
مرکز ملی فضای مجازی(1395)، پیوست فرهنگی شبکههای ارتباطی، کمیسیون عالی ارتقای محتوا، تهران.
ورماس، پیتر، مارتین فرنس، ویبو هاوکس و پیتر کروس(1391)، رویکردی در فلسفه تکنولوژی، ترجمه: مصطفی تقوی و فرخ طاطایی، تهران:آمه.
ویلیامز، باب و ریچارد هاملبرونر(1393)، روشهای کاربردی در تفکر سیستمی، ترجمه: عادل آذر و سعید جهانیان، تهران:صفار.
هاشمی، محمدساجد(1395)، پیوست فرهنگی شبکه ملی اطلاعات با تأکید بر ابعاد هویتی کاربران، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
Broadband commission for sustainable development, 2018, ITU an UNESCO, ITU publication, September
Cooper, Harris, 2017, Research Synthesis and Meta-Analysis, a step by step approach, 5th edition, Sage publication.
Dunn, William, 2012, Public Policy Analysis, 5th Ed, Boston,
Jackson, Michael , 2019, Critical Systems Thinking and the Management of Complexity, John Wiley and Sons.
Whitworth, Brian, and Aldo de Moor, 2009, Handbook of research on socio-technical design and social networking systems, publisher:Information Science
Wollmann, Hellmut, 2007, Policy Evaluation and Evaluation research, In: Fischer, F., Miller, G, and Sidney, M.S., Handbook of Public Policy Analysis: Theory, Practice and Methods, Boca Raton: CRC/Taylor &