بررسی سرمایه فرهنگی بوردیو و رشد در تعالیم دینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو

2 مدیر گروه ژورنالیسم و خبر دانشکده ارتباطات دانشگاه صدا و سیما

چکیده

مقاله حاضر به بررسی دو مفهوم سرمایه فرهنگی بوردیو و رشد در تعالیم دینی و رابطه میان آن دو می‌پردازد. ازاین‌رو چیستی مفاهیم مذکور، باهدف درک ارتباط معانی دو اصطلاح سرمایه فرهنگی و رشد در پژوهش حاضر مدنظر می‌باشد.لذا در یک مطالعه اسنادی پس از مرور و تفکیک رویکردهای مختلف مفهومی در بسط نظری سرمایه فرهنگی و دسته‌بندی و تشریح آن‌ها، اصطلاح سرمایۀ فرهنگی و ابعاد آن در آثار بوردیو تبیین، و سپس به تبیین مفهوم رشد و تحلیل آن مبتنی بر سیاق مفهوم، و مفهوم متضاد از نگاه آموزه‌های دینی، و درنهایت درک رابطه معنایی آن‌ها پرداخته می‌شود. مرور پژوهش‌های خارجی نشان داده که مفهوم سرمایه فرهنگی در هر دوره‌ای، با توجه به شرایط زمانی و مکانی هر جامعه، توسط محققان بازنگری شده، درحالی‌که در پژوهش‏های داخلی، مفهوم سرمایۀ فرهنگی در قالبی مشابه با تقسیم‌بندی بوردیویی به‌طور یکسان( بدون بازنگری) وبی توجه به معرفت فرهنگی مورداستفاده قرارگرفته است. درواقع، سرمایه یا رشد فرهنگی(در یک نگاه ترجمه‌ای) دارا بودن سرمایه انسانی الهی است؛ مسئله‌ای که در ادبیات بوردیو وجود نداشته، بلکه نگاه انتقادی بدان است. اما در تعالیم دینی، سرمایه فرهنگی دارایی و ظرفیت وجودی و کشش درونی به‌سوی رشد با دو شاخصه عام معرفت و شریعت(دین) مدنظر است.

کلیدواژه‌ها


الوانی، مهدی و علی تقوی(1381)، سرمایه اجتماعی، مفاهیم، نظریه‌ها، فصلنامه مدیریت، بهار و تابستان، ش33 و34 .
باقری، خسرو(1387)، درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران، ج 1، تهران: علمی و فرهنگی.
باقری، خسرو(1384)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، چ 10، تهران:مدرسه.
بوردیو، پی یر(1384)، شکل‌های سرمایه، کیان تاج‌بخش، ترجمه" افشین خاک‌باز و حسن پویان، تهران: شیرازه.
بوردیو، پی یر(1381)، نظریه کنش: دلایل علمی و انتخاب عقلانی، ترجمه: مرتضی مردی‌ها، چ1،اصفهان: نقش و نگار.
بون ویتز، پاتریس(1390)، درس‌هایی از جامعه‌شناسی پیر بوردیو، ترجمه: جهانگیر جهانگیری و حسن‌پور سفیر، تهران: آگه.
پارسا، محمد (1367)، روانشناسی رشد کودک و نوجوان، تهران: مؤلف.
تراسبی، دیوید (1382)، اقتصاد و فرهنگ، ترجمه: کاظم فرهادی، چ 1، تهران: نی.
جان علیزاده، حیدر و غلامرضا خوش فر(1390)، سرمایه فرهنگی و موفقیت تحصیلی، پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت، ش 2، صفحات 106- 84.
جنکینز، ریچارد، 1385،پیر بوردیو، ترجمه لیلا جو افشانی و حسن چاوشیان، چ1، تهران: نی.
جوادی آملی، عبداﷲ (1377)، فطرت، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبداﷲ (1378)،تسنیم، تفسیر قرآن کریم، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبداﷲ(1387)،تفسیر انسان به انسان، چ4، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبداﷲ(1385)، حق و تکلیف در اسلام، چ2، قم: اسراء.
حائری شیرازی، محی‌الدین(1372)،انسان‌شناسی، قم: شفق.
حر عاملی، محمدحسین، 1416 ق، وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، چ3، قم: مؤسسه ال البیت لاحیاء التراث.
حسن‌پور،آرش و وحید قاسمی(1395)، ساخت، طراحی و برازش مدل و ارائه سنجه‌ای برای سنجش سرمایه فرهنگی، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره 16، ش 1و 2، بهار و تابستان ،ص 64-73 .  
روحانی، حسن(1388)، درآمدی بر نظریه سرمایه فرهنگی، فصلنامه راهبرد، س18، ش53، زمستان، صفحات 35-7.
شارع پور، محمود و غلامرضا خوش فر(1381)، رابطه سرمایه‌ی فرهنگی با هویت اجتماعی جوانان، نامه علوم اجتماعی، ش 2.
شالچی، وحید،(1387)، سبک زندگی جوانان کافی‌شاپ، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، ش1، صص113-93.
شریعتمداری، علی(1384)، اصول و فلسفه تعلیم و تربیت، چ28، تهران: امیرکبیر.
صالحی، رضا و رزیتا سپهر نیا (1390)، اندازه‌گیری سرمایه فرهنگی بر اساس نظریه بوردیو در ایران، پژوهشنامه علوم اجتماعی، تابستان، ش 71.
طالقانی، محمود(1362)، پرتوی از قرآن، چ4، تهران: شرکت سهامی انتشار.
طباطبایی، محمدحسین(1374)، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، چ5، ج 13، قم: دفتر انتشارات اسلامی،.
علم الهدی، جمیله (1386)، درآمدی به مبانی اسلامی روش تحقیق، نوآوری‌های آموزشی، س 6، ش 21، پاییز ،204-173.
فرهادی،روح الله (1398)، تاملاتی پیرامون مهندسی فرهنگی، شورای عالی انقلاب فرهنگی.
فکوهی، ناصر(1381)، تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان‌شناسی، تهران: نشر نی.
فاضلی، محمد(1382)، مصرف و سبک زندگی. چ1، قم: صبح صادق.
قرائتی، محسن(1383)، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قرشی، علی‌اکبر(1361)، قاموس قرآن، چ8، تهران:دارالکتب الاسلامیه.
کاردان، علی‌محمد و همکاران(1380)، درآمدی بر تعلیم و تربیت اسلامی، ج 1،چ6، تهران: سمت.
کاووسی، اسماعیل و زینت السادات خراسانی(1389)، اندازه‌گیری و مقایسه‌ی سرمایه فرهنگی در میان دانشجویان رشته مدیریت دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، مجله مدیریت فرهنگی، س4، ش8، تابستان، صفحات 105 – 85 .
کلینی، محمد بن یعقوب (بی‌تا)، اصول کافی، ترجمه: هاشم رسولی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اهل‌بیت. 
ماجدی، سید مسعود و عبدالعلی لهسایی زاده(1385)، بررسی رابطه بین متغیرهای زمینه‌ای، سرمایه اجتماعی و رضایت از کیفیت زندگی: مطالعه موردی روستاهای استان فارس، فصلنامه روستا و توسعه، ش4.
مجلسی، محمدباقر(1403ق)، بحارالانوار، چ2، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
مدرسی، محمدتقی(1377)، تفسیر هدایت، ترجمه: احمد آرام، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران(1368)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
منتخب غررالحکم(1362) تهران: مفید.
نهج البلاغه(1379)،ترجمه دشتی، چ2، قم:الهادی.
نهج الفصاحه(1360)، ترجمه ابوالقاسم پاینده. چ13، تهران: جاویدان.
واعظی، احمد(1387)، انسان از دیدگاه اسلام، تهران: سمت.
وجدانی، فاطمه و محسن ایمانی(1391) تحلیل مفهوم رشد با تکیه‌بر آیات قرآن کریم، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، س20، دوره جدید، ش 61،  پاییز ، 35- 11 
هیکل، محمدحسین(1363)، مجمع اللغه العربیه، معجم الفاظ القرآن الکریم، تهران: ناصرخسرو.
 
پایان‌نامه:
رمضانی، محمد (1384)، تبیین رابطه سرمایه فرهنگی خانواده‌ها با هویت اجتماعی جوانان (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه کاشان)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان.
سپهر نیا، رزیتا(1387)، طراحی و تدوین الگوی اندازه‌گیری سرمایه فرهنگی در ایران، مورد کاوی باشگاه پژوهشگران جوان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی تهران.
 
منابع عربی:
عبدالرحمن، طه،2016، من الانسان الابتر الی الانسان الکوثر،الطبعه الثانیه، الموسسه العربیه للفکر و الابداع،بیروت.
 
منابع لاتین:
 
Anheir, Helmut. K; Gerhard's, Jorgen and Romo Frank's (1993). "Forms of
Capital and Social Structure in Cultural Fields, Examining Bourdieu Social Topography", American Journal of sociology, VO: 100, No: 4. pp. 859-903
Kim, Seoyong, Kim, Hyesun (2009) "Does Cultural Capital Matter? Cultural Divide and Quality of Life", Soc Indic Res (2009) 93:295–313 DOI 10.1007/s11205-008-9318-4
Dewey, J. (1966). Democracy and Education. New York: The Free Press.  
DiMaggio, Paul (1982) "Cultural Capital and Social Success: the Impact of Status Cultural Participation on the Grands of High School Students", American Sociological Review, And VO: 4
doi:10.1016/j.econedurev.2009.06.003,www.elsevier.com/locate/econedurev
Dumais،S (2002) "Cultural Capital ،Gender،and School Success: the role ofhabitus” in Sociology of Education،v. 75،i.1،pp. 68- 44
Jackson, P. W. ( 1998). John Dewey and the Lessons of Art. U.S. Yale University Press.
Jaeger‚ M. M.‚ & Holm‚ A. (2007). "Does parents’ economic, cultural, and social capital explain the social class effect on educational attainment in the Scandinavian mobility regime?" Social Science Research, 36, 719–744.
Lareau & weininger(2003)"Cultural Capital in Educational Research":A Critical Assessment: in: Theory and Society pp.567-606,
Tramont‚ L. & Willms‚ J. D. (2009). "Cultural capital and its effects on educatioutcomes