2
جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران
3
جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران
چکیده
این مقاله وضعیت و سیر فعالیت‌های جمعی قرآنی را از دیدگاه فعالان این عرصه مورد مطالعه قرار داده است. هدف اصلی این اقدام بررسی تغییرات اجتماعی- فرهنگی و چگونگی تاثیر آنها بر فعالیت‌های جمعی قرآنی است. برای پاسخ به این مهم از مفاهیم مرتبط با نظریات اوقات فراغت، جهانی شدن و دینداری بهره بردهایم. رویکرد پژوهشی در مقاله حاضر، از نوع کیفی میباشد و از روش نظریه دادهبنیاد (گراندد تئوری) برای تجزیه و تحلیل دادهها بهره گرفته شده است. همچنین برای جمعآوری دادهها، تکنیک مصاحبه و مشاهده مشارکتی به کار برده شده است. مصاحبه‌شوندگان در این پژوهش 20 نفر، شامل فعالان کنونی و سابق قرآنی بودند که به صورت هدفمند انتخاب شدهاند. از دیدگاه فعالان این عرصه، فعالیت‌های جمعی قرآنی خودجوش در ایران از دهه 1370 تاکنون رو به کاهش بوده است. بر اساس یافتههای پژوهش، زمینههای کاهش فعالیت‌های جمعی قرآنی متأثر از: اولویت‌یابی مسائل اقتصادی برای خانوادهها و جامعه، رجحان‌یابی آموختن مهارتهایی نظیر زبان انگلیسی و ورزش حرفه‌ای که به نوعی زمینه کسب موفقیت‌های اقتصادی قلمداد می‌شوند، و سرانجام بروز بسترهای فراغتی نوین فردگرایانه میان فرزندان بوده است. همچنین در مورد شرایط مداخلهگر در این پدیده می‌توان به چالش سیاست‌گذاری، عدم توجه به تبلیغ و ترویج، ناکافی بودن حمایتها، نبود نگرش راهبردی در رسانههای قرآنی و فرافکنی چالشهای سیاسی و حکومتی به این فعالیت‌ها اشاره کرد. در نهایت، مجموعه عوامل مذکور پیامدهایی را به دنبال داشته که کاهش منزلت فعالان قرآنی، تنزل گرایش مردم به برپایی این فعالیت‌ها و افزایش ساختارهای اداری مرتبط مهمترین آنهاست.
)