سنخ شناسی مرگ‌آگاهی؛ مطالعه تجربی مواجهه با مرگ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران

2 عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

3 رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم(ع)

چکیده

مرگ‌آگاهی به‌مثابة تجربة اختصاصی انسان‌ها، همواره در ساحت اندیشه جایگاه داشته است. عقلانیت متمایز سنت و تجدد در موضوع مرگ، طیف هنجاری متضادی را ایجاد کرده که در ادراک ایرانیان از مرگ قابل شناسایی است. بر مبنای این تمایز، در این پژوهش به مطالعة پدیدارشناختی مواجهه با مرگ در تجربة زیستة کنشگران پرداخته‌ایم. با نمونه‌گیری نظری، یافته‌ها از طریق انجام مصاحبه‌های عمیق، با 23 نفر از افرادی که در قبال موضوع مرگ از تجربة زیستة ضخیمی برخوردار بوده‌اند، گردآوری شد و پس از تحلیل تماتیک داده‌ها، 7 سنخ از مرگ‌آگاهی؛ تخدیری، شهادت‌طلبانه، امپریسیستی، نهیلیستی، نمایشی، غفلت‌طلبانه و واقع‌گرایانه دینی از یکدیگر متمایز گردید. همچنین در راستای رسیدن به ذات تجربة مرگ‌آگاهی، مفهوم «گسست در روزمرگی» به‌مثابة هستة مرکزی این تجربة پدیدارشناسانه استحصال گردید.

کلیدواژه‌ها


  1. السن، ج. ر. (آذر 1388). «مرگ». کتاب ماه فلسفه، شمارة 27، ص72ـ76.
  2. الیاس، نوربرت. (1389). تنهایی دم مرگ. ترجمۀ مرگان، امید، صالح نجفی، تهران: گام نو.
  3. پارسانیا، حمید. (1391). «هویت معرفتی دین و سنت». نشریة ذهن، شمارة 14، ص86 ـ97.
  4. جوادی آملی، عبدالله. (1380). تفسیر موضوعی قرآن کریم؛ معاد در قرآن. قم: اسراء.
  5. دینانی، غلامحسین. (1391). برنامة معرفت. مصاحبه‌کننده منصوری لاریجانی، 2 مهر 1391
  6. رابرتر، ا. (1367). مرگ و جاودانگی در اندیشة هایدگر و عرفان اسلامی. ترجمۀ ش. اعوانی، فرهنگ، ص209ـ246.
  7. شجاعی‌زند، ع. (1388). جامعه‌شناسی دین: دربارة موضوع. تهران: نی.
  8. صادق‌نیا، مهراب، حسن سرایی. (1393). تحلیل و بررسی کارکردهای معنابخشی مرگ. اندیشة نوین دینی، سال دهم، شماره 36.
  9. صنعتی، محمد. (1388). درآمدی به مرگ در اندیشة غرب. ارغنون مرگ، شماره 26 و 27، ص1ـ64.
  10. کچویان، حسین. (1383). تجدد از نگاهی دیگر. قم: گنج معرفت.
  11. قانعی راد، محمحد امین، مرتضی کریمی. (1385). نمایشنامه‌های فرهنگی مرگ و مردن (مورد مطالعه: بیماران سرطانی بیمارستان امام خمینیŠ). مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال دوم، شماره 5، ص51ـ73.
  12. کمپانی زارع، مهدی. (1389). «هستی در آینة نیستی». کتاب ماه فلسفه، شمارة 42، ص131ـ135.
  13. معقولی، نادیا، علی شیخ مهدی، حسینعلی قبادی. (1390). «تحلیل جامعه‌شناختی مفهوم مرگ در موج نو سینمای ایران». جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، سال سوم، شماره 2، ص125ـ145.
  14. یزدانی، م. (1395). «نگرش به مرگ نمونه‌ای منتخب از سالمندان شهرتهران». مطالعات اجتماعی ایران، شماره‌های 2 و 3، ص77ـ101.
  15. Clements, P. T. (2003). Cultural Perspectives of death, grief and bereavement. Journal of Psychosocial Nursing and Mental Health Services, 18-26.
  16. Parnia, S. (2014). Death and consciousness-an overview of the mental and cognitive experience of death. Annals of the New York Academy of Sciences .
  17. Sayers, E. J. (2003). The skull beneath the skin: Cancer survival and awareness of death. Psycho-Oncology.
  18. Seale, C. (2002). Communication and awareness about death: A study of a random sample of dying people. Social Science & Medicine, 943-952.