بایسته های اسلامی بازنمایی شخصیت زن در فیلم و سریال

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشکده صدا و سیما- قم

2 دانش آموخته حوزه علمیه و کارشناسی ارشد دانشکده صدا و سیما - قم

چکیده

با توجه به نقش انکارناپذیر تولیدات رسانه ای نمایشی در ترویج الگوهای جنسیتی و نیز اهمیت جایگاه زن و خانواده در فرهنگ دینی، تامل و دقت نظر در کیفیت بازنمایی الگوی شخصیتی زن در چنین تولیداتی ضروری به نظر می رسد. بازنمایی رسانه ای از نظرگاه اسلامی، مستلزم پیوند مولف و متن او با حقیقت است، حقیقتی که مشتمل بر «هست ها» و «بایدها» بوده، دست یابی به آن جز از طریق تامل عالمانه در کتاب و سنت ممکن نیست. پژوهش کاربردی حاضر در همین راستا کوشیده است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و قیاس عملی، پس از فهم نظام وار شخصیت مطلوب زن در نگاه اسلامی و با در نظر داشتن اقتضائات فنی و هنری تولید فیلم و سریال، بایسته های حرفه ای بازنمایی شخصیت زن در چنین آثاری را به دست آورد. نتیجه این واکاوی 47 گزاره انشائی است که در سه بعد توصیفی، ارزشی و حقوقی و در سه حوزه فردی، خانوادگی و اجتماعی دسته بندی و ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم
2. نهج البلاغه (1381)، ترجمه: محمد دشتی، قم: مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین (ع).
3. احمدی، محمدرضا (1384)، تفاوت زن و مرد از منظر روان شناسی و متون دینی، معرفت، شماره 97.
4. اسدعلیزاده، اکبر (1384) ، حق طلاق برای زنان، معارف، شماره 28.
5. اسماعیلی، رفیع الدین (1393)، بازنمایی الگوی شخصیت مرد و زن در سینمای ایران: ارزیابی آن بر اساس آیات و روایات، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
6. اسمینوف، گ. (1352)، نظریه شخصیت در جامعه‌شناسی: جامعه و شخصیت، ترجمه: عطاءاله نوریان، نگین، شماره 105.
7. باقری، خسرو (1389)، درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران، ج 1، تهران: علمی و فرهنگی.
8. بندرچی، محمدرضا (1383)، حضانت در فقه و قانون بحثى در ماده (1169) قانون مدنى، فقه اهل بیت، شماره 37.
9. جعفریان، اعظم (1390)، تحلیل محتوای هویت اجتماعی زن با تأکید بر هویت دینی در سینمای دهه هشتاد ایران، پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
10. جعفری تبریزی، محمدتقی (1373)،حکمت اصول سیاسی اسلام، تهران: بنیاد نهج‌البلاغه.
11. جنکینز، ریچارد (1391)، هویت‌ اجتماعى، ترجمه: تورج یار احمدى: تهران، پردیس دانش.
12. جوادی آملی، عبدالله (1377)، زن در آینه جلال و جمال، قم: اسراء.
13. حاتمی، محمدرضا و سارویه، مذهبی (1390)، رسانه و نگرش زنان به هویت جنسی خود، تحقیقات فرهنگی، شماره 14.
14. حر عاملی، محمدبن‌حسن (1409)، وسائل الشیعه، ج 20، قم: آل البیت لاحیاء التراث.
15. حسینی، سیدموسی (1380)، دیدگاه قرآن درباره مشارکت سیاسی زنان، پژوهش‌های قرآنی، شماره 25 و 26، ویژه­نامه زن در قرآن.
16. حکمت‌نیا، محمود (1390)، حقوق و مسئولیت‌های فردی و اجتماعی زن، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
17. خمینی، سیدروح‌الله (1383)، رساله توضیح المسائل، قم: نیلوفرانه.
18. دیک، برنارد. اف. (1391)، آناتومی فیلم، ترجمه: حمید احمدی لاری، تهران: ساقی.
19. زیبایی‌نژاد، محمدرضا و سبحانی، محمدتقی (1379)، درآمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
20. شاملو، سعید (1374)، مکتب‌ها و نظریه‌ها در روانشناسی شخصیت، تهران: رشد.
21. شفیعی سروستانی، ابراهیم (1378)، دیه و قصاص زنان در فقه، مطالعات راهبردی زنان، شماره 4.
22. عاملی، زین‌الدین (شهید ثانی) (1410)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج 2، قم: داوری.
23. فضل‌الله، سیدمحمدحسین (1383)، زن از نگاهی دیگر، تهران: امیرکبیر.
24. کلینی، ثقۀالاسلام (1365)، الکافی، ج 5، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
25. گیدنز، آنتونی (1377)، جامعه شناسی، ترجمه: منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
26. گیرو، پی‌یر (1380)، نشانه‌شناسی، ترجمه: محمد نبوی، تهران: آگاه.
27. مجلسی، محمدباقر (1404 الف)، بحار الانوار، ج 1، بیروت، مؤسسه الوفاء.
28. ـــــــــــــــــــــــ  (1404 ب)، بحار الانوار، ج 2، بیروت، مؤسسه الوفاء.
29. ـــــــــــــــــــــــ (1404 ج)، بحار الانوار، ج 43، بیروت، مؤسسه الوفاء.
30. محقق حلی، نجم‌الدین جعفربن‌الحسن (1384)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج 1، قم: استقلال.
31. مشکات (میرخندان)، سیدحمید (1388)، در ضمن رویکردهای انتقادی در فیلم: نقد مؤلف، قم: دفتر عقل.
32. مطهری، مرتضی (1390)، مجموعه آثار، ج 19، تهران: صدرا.
33. مهدی‌زاده، سیدمحمد (1387)، رسانه‌ها و بازنمایی، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
34. مهریزی، مهدی (1377)، کودکان، حضانت و ولایت، قسمت سوم، پیام زن، شماره 75.
35. میلرسون، جرالد (1367)، فن برنامه­سازی تلویزیونی، ترجمه: مهدی رحیمیان، تهران: سروش.
36. نجفی، زین‌العابدین (1391)، خروج زن از منزل و اذن شوهر از منظر فقه امامیه، فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره 45 (2).
37. نوری طبرسی، حسین‌بن‌محمدتقی (1408)، مستدرک الوسائل، ج 14، قم: آل‌البیت لاحیاء التراث.
38. واعظی، احمد (1390)،  نظریه تفسیر متن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
39. واقدی، محمدبن عمر (1392)، مغازی، ج 2، ترجمه: محمود مهدوی دامغانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
40. ون زونن، لیزبت (1383)، رویکردهای فمینیستی به رسانه‌ها، ترجمه حسن‌زاده و رئیس‌زاده، رسانه، شماره 57.
41. Fiske, John (1987); Television Culture, Routledge Pub.
42. Hall, Stuart (1997); The Work of Representation, in Representation: Cultural Representations and signifying practices, Sage Pub.
43. Huesmann, L. Rowell (2007); The Impact of Electronic Media Violence: Scientific Theory and Research, The Journal of Adolescent Health,41(6), S6–S13.doi:10.1016/ j.jadohealth. 2007.09. 005.
44. Mulvey, Laura (2006); Visual Pleasure and Narrative Cinema, in Media and Cultural Studies, Ed. Durham and Kellner, Blackwell Pub.
45. Tuchman, G., Daniels A. K. & Benet J. (1978); Hearth and Home: Images of women in the mass media, Oxford University.