مجازی‌شدن آسیب‌های اجتماعی؛ مساله‌ها و راه‌حل‌های سیاستی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی و رییس مرکز مطالعات فضای مجازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

مجازی‌شدن همه ساحات زندگی بشری را درنوردیده، بسان بخشی از امر واقع و نه سطحی دومی یا مجازی که بعضا تصور می‌شود؛ بدین اعتبار مجاز در برابر حقیقت نیست، بلکه مرحله‌ای از آن است که در آن واقعیت، تنزل می‌یابد و به نحوی تازه بازتابانده می‌شود که می‌تواند مشتمل بر قبض، بسط، تنزیل و توسعه باشد. با چنین فرضی می‌توان از دو سو به مسائل برآمده از آسیب‌های اجتماعی نگریست: اولی آسیب‌های اجتماعی مجازی‌شدن و دوم مجازی‌شدن آسیب‌‌های اجتماعی. در صورت اول، مساله‌هایی پیش از مجازی‌شدن یا به‌طور کلی وجود نداشته یا مبدع آن سایبر است و در صورت دوم می‌توان باید به‌دنبال نمایش کاربست‌های سو/استفاده از سایبر در بسط و توسعه آسیب‌های اجتماعی بود. این مطالعه با استفاده از دو روش فراتحلیل و پدیدارشناسی، داده‌ها موجود و مشاهدات را گرد‌آوری کرده و تلاش داشته در چهار لایه سایبر (کاربر، محتوا، خدمات و زیرساخت)، مسائل عمیق و سطحی ناشی از مجازی‌شدن آسیب‌های اجتماعی در دو سطح نمادها و ارزش‌ها، مورد مطالعه قرار دهد. و نهایتا راه‌حل‌های سیاستی‌ای را به دو شکل خرد-مساله‌محور و راه‌برد کلان ارائه دهد.

کلیدواژه‌ها


  1. آزادفلاح، پرویز(1379)، بنیادهای زیستی - روانی زمینه‌ساز اعتیاد، فصل‌نامه روانشناسی، پاییز 1379، ش 3، صص 234 - 246.
  2. اخوان تفتی، مهناز(1382)، پیامدهای طلاق در گذار از مراحل آن، فصل‌نامه مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، زمستان 1382، ش 3، صص 125 - 152.
  3. ایمانی، مهدی و خدیجه شیرالی نیا(1394)، نقش کارکرد و فرآیند خانواده در اعتیاد به اینترنت نوجوانان، فصلنامه مشاوره و روان درمانی خانواده، ش 2، صص 142 - 163.
  4. اینترونا، لوکاس(1395)، رویکرد پدیدارشناسانه به اخلاق و تکنولوژی اطلاعات(دانش‌نامه فلسفه استنفورد 76)، ترجمه: ابوالفضل توکلی‌شاندیز، تهران: ققنوس.
  5. بازرمن، رابرت(1383)، پورنوگرافی کودکان در اینترنت: خیال، واقعیت و کنترل جامعه، ماهنامه سیاحت غرب، آذر 1383، ش 17، صص 67 - 74.
  6. بل،‌ دیوید(1383)، سایبراسپیس: مقدمه‌ای بر فرهنگ سیبرنتیک، ترجمه: امید نیک‌فرجام، تهران: اداره کل پژوهش‌های سیما.
  7. حسینی (اخلاق)، سیدحسن(1384)، تحلیل جامعه‌شناختی رابطه اینترنت و اعتیاد به مواد مخدر، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، بهار و تابستان 1384، ش 2-3، صص 1 - 18.
  8. داوری‌اردکانی، رضا(1397)، فلسفه، تکنولوژی و فضای مجازی، مجموعه مقالات همایش بزرگداشت صدرالمتالهین، صص 19 - 25. تهران: بنیاد حکمت صدرا.
  9. دونا.م. هوگز(1384)، گردشگری جنسی در اینترنت، ماهنامه سیاحت غرب، مهر 1384، ش27، صص 37 - 42.
  10. زرگر، فاطمه و حمیدظاهر نشاط دوست(1386)، بررسی عوامل موثر در بروز طلاق در شهرستان فلاورجان، فصلنامه خانواده پژوهی، پاییز 1386، ش 11، صص 737 - 749.
  11. عنایت، حلیمه و دیگران(1392)، بررسی عوامل مؤثر بر طلاق زود‌هنگام در بین جوانان شهری شهر بوشهر (مقایسه دو گروه افراد طلاق‌گرفته و متأهل طلاق نگرفته)، فصلنامه پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، پاییز و زمستان 1392، ش 3، صص 1 - 35.
  12. فیض آبادی، سلیمه و زهره خسروی(1388)، سبک دلبستگی و تصور از خدا در میان زنان خواهان طلاق و غیرخواهان طلاق شهرستان کاشان، فصلنامه اندیشه‌های نوین تربیتی، پاییز 1388، ش 3، صص 37 - 54.
  13. قریشی، فردین و دیگران(1393)، فهم عوامل طلاق از منظر مردان و زنان در معرض طلاق و طلاق گرفته مطالعه موردی شهر سقز، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، بهار و تابستان 1393، ش 1، صص 19 - 30.
  14. قاسمی، وحید و حکیمه ملک احمدی(1389)، تبیین اعتیاد به اینترنت در بین کاربران کافی نت‌های شاهین‌شهر، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی (پژوهش و سنجش)، زمستان 1389، ش 4، صص 51 - 77.
  15. سلطانی گردفرامرزی، مهدی و احمد پاکزاد(1395)، بازنمایی طلاق در سینمای دهه هشتاد ایران، فصلنامه مطالعات فرهنگ ارتباطات، بهار 1395، ش 33، صص 79 - 107.
  16. شواب، کلاوس(1396)، انقلاب صنعتی چهارم، ترجمه: مرتضی شانی، تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
  17. صادقی فسایی سهیلا و مریم ایثاری(1394)، مطالعه جامعه شناختی سنخ های طلاق، فصلنامه مسائل اجتماعی ایران (دانشگاه خوارزمی)، بهار و تابستان 1394، ش 1، صص 131 - 156.
  18. صدری ، محمدرضا(١٣٨٥)، ابعاد حقوقی محیط سایبر‌ در‌ توسعه ملی، تهران : بقعه.
  19. عطارزاده، سعید و علیرضا نجفی(1391)، بررسی عوامل مؤثر بر هرزه‌نگاری در فضای مجازی و نقش پلیس در پیشگیری و مقابله با آن، فصلنامه پژوهش‌های اطلاعاتی و جنایی، زمستان 1391، ش 4، صص 95 - 116.
  20. کریمی، یوسف و دیگران(1395)، مطالعه بسترهای طلاق در افراد مطلقه: پژوهشی پدیدارشناسانه، فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، زمستان 1395، ش 25، صص 191 - 210.
  21. محسنیان، محمد و دیگران(1386)، رابطه میان تمایزیافتگی خود و هوش هیجانی از متقاضیان طلاق، فصلنامه خانواده‌پژوهی، زمستان 1386، ش 12، صص 827 - 837.
  22. ملک احمدی، حکیمه و اعظم جعفریان(1390)، آسیب‌شناسی اعتیاد به اینترنت (مطالعه موردی: شاهین شهر اصفهان)، فصلنامه جامعه شناسی تاریخی، پاییز و زمستان 1390، ش 2، صص93 - 116.
  23. منطقی، مرتضی و مصطفی بلقان‌آبادی(١٣٨٩)، تحلیل محتوای اتاق‌های گپ‌ اینترنتی‌ چت‌ روم های ایرانی، فصلنامه علمی پژوهشی در سلامت روانشناختی، ش2، ص 73 - 85 .
  24. مهدی‌پور، فرشاد،(1396)، ما و مسائل فضای مجازی، تهران: سروش.
  25. نوابخش، مهرداد و دیگران(1394)، بررسی نشانگان اجتماعی گذار و طلاق، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)، بهار 1394، ش 67، صص 125 - 156.
  26. ورنون، مارک(1396)، زندگی خوب، 30 گام فلسفی، تهران: نشر نو.
  27. هنرپروران، نازنین و ژاله رفاهی(١٣٨٥)، زنان و پیامدهای روان‌‌شناختی چت و دوست‌یابی‌‌های‌ اینترنتی، مجموع مقالات همایش زنان اینترنت در هزاره سوم، تهران: دفتر امور زنان سپاه.
  28. گروه تحقیقات مدیا اسکوپ(1385)، تأثیر رسانه‌ها بر رفتارهای جنسی جوانان، ماهنامه سیاحت غرب، آبان 1385، ش 40. صص 54 - 57.
    1. The Global Gender Gap Report(2015), http://reports.weforum.org.