ارائه مدل مفهومی فرهنگ دانشگاهی با استفاده از روش فراترکیب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو دکترا دانشگاه خوارزمی

2 دانشیار دانشکده مدیریت دانشگاه خوارزمی

3 استاد دانشکده مدیریت دانشگاه خوارزمی

چکیده

به دلیل نقش و اهمیت دانشگاه در نظام آموزشی و تأثیر آن در فرهنگ جامعه، شناسایی مدل‌های مربوط به فرهنگ در دانشگاه اهمیت زیادی پیدا می‌کند. دانشگاه با سایر سازمان‌ها متفاوت می‌باشد، ازین رو نمی‌توان فرهنگ دانشگاهی را با فرهنگ سازمانی یکسان در نظر گرفت و نیاز به بازتعریف و ارائه مدل‌های مربوط به آن به طور خاص وجود دارد. مقاله حاضر با مرور نظام‌مند مطالعات گذشته و به روش فراترکیب، با هدف شناسایی ابعاد، مولفه‌ها و ارائه مدل جامعی از فرهنگ دانشگاهی انجام گرفته است. نمونه اولیه پژوهش شامل 419 مطالعه مرتبط بوده است، که از پایگاه‌های اطلاعاتی در بازه زمانی 1375تا 1399 شمسی و1930 تا 2020 میلادی استخراج و پس از غربالگری تحقیقات 357 منبع حذف و 62 مطالعه باقی ماند که نتایج آنها با یکدیگر تلفیق گردید. یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که مدل دارای 30 مؤلفه در 5 بعد: فرهنگ یادگیری، فرهنگ دانشجویی، فرهنگ حرفه‌ای دانشگاه، مصنوعات ونمادهای فرهنگ دانشگاهی و بعد اجتماعی است. آشنایی با این مدل امکان ارزیابی فرهنگی در دانشگاه و امکان شناسایی شکاف بین وضعیت موجود و وضعیت مطلوب را فراهم می‌‌کند که این امر می‌تواند به متخصصان حوزه آموزش عالی جهت سیاستگذاری و برنامه ریزی کمک نماید.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابراهیمی، روناک، فریبا عدلی و گلنار مهران (1394)، «نقش فرهنگ دانشگاهی بر دانش‌آفرینی از دیدگاه صاحب‌نظران نظام آموزش عالی»، فصلنامة پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، سال بیست و یکم ، شمارة 1، ص147ـ151.
  2. احمدی، ثریا و تهمینه شاوردی (1395)، بررسی ساختار ارزشی دانشجویان دانشگاه‌های شهر تهران با تأکید بر نظریة مدور شوارتز، اولین همایش ملی فرهنگ دانشگاهی و نهادینه شدن گفتمان علم.
  3. احمدی، غلامعلی، جواد پسندیده و احد دهقان‌زاده (1395)، «فرهنگ دانشگاهی و تغییرات آن در ایران»، نشریة نما، 1395 شمارة 4، ص20ـ33.
  4. استادی عیلکی، شکیبا، و الهام صالحی (1398)، تبیین سبک زندگی دانشجویی و آسیب‌های آن، مجموعه مقالات دومین همایش فرهنگ دانشگاهی.
  5. اسکندرپور، بهروز (1396)، «طراحی مدل ارزش‌های فرهنگی اسلامی در دانشگاه پیام نور»، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال هفتم ، شمارة 3، ص373ـ 398.
  6. اصغری، فیروزه، عباس عباس‌پور، حمید رحیمیان و سعید غیاثی ندوشن (1397)، «ضرورت‌های مفهومی و الزامات روشی در مطالعات فرهنگ دانشگاهی»، فصلنامة مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، سال یازدهم ، شمارة 1، ص129ـ164.‎
  7. افراسیابی، رویا و ناهید یساول (1398)، «آسیب‌شناسی فرهنگ در آموزش عالی»، فصلنامة علمی تخصصی رویکرد‌های پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، سال سوم ، شمارة 13، ص283ـ291.‎
  8. آراسته، حمیدرضا، محمدرضا بهرنگی و مهین شریفی حسن‌آبادی (1391)، «بررسی عوامل مؤثر در تصمیم‌گیری دانش‌آموزان سال چهارم دبیرستان برای ادامة تحصیل در دانشگاه»، فصلنامة انجمن آموزش عالی ایران، 1391 شمارة 4، ص1ـ24.
  9. الماسی، لیلا، سلمان آخش، فاطمه حسینی و احمد ابراهیمی (1395)، فرهنگ، یاددهی و یادگیری، چهاردهمین همایش سالانه انجمن مطالعات درسی ایران.
  10. بخت‌آزمای، محمد، و علی‌اکبر فرهنگی (1396)، «طراحی مدل فرهنگ تفکر انتقادی اعضای هیئت علمی دانشگاه»، مجلة مدیریت سازمان‌های دولتی، سال پنجم ، شمارة 2، ص109ـ127.
  11. بنی‌اقبال، ناهید (1398)، مقوله از فرهنگ دانشگاهی، مجموعه مقالات دومین همایش فرهنگ دانشگاهی.
  12. بقائی، علی و محمدجواد اسماعیلی (1388)، «عوامل اجتماعی مؤثر بر هویت دانشگاهی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی»، پژوهشنامة علوم اجتماعی آزاد گرمسار، سال سوم، شمارة 3، ص175ـ203.
  1. تمنا، سعید و سمیه صمدی (1395)، «رابطة سرمایة فرهنگی و سرمایة اجتماعی با میزان آگاهی دانشجویان از فرهنگ دانشگاهی»، فصلنامة پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، سال بیست و دوم ، شمارة 1، ص99ـ 126.
  2.  جعفری، فهیمه (1398)، بررسی مروری عوامل مؤثر در فرهنگ دانشگاهی، مجموعه مقالات دومین همایش فرهنگ دانشگاهی.
  3. حسینی، سیدهادی، غلامعلی کارگر، سارا کشگر و وحید خاشعی (1398)، تدوین الگوی توسعة فرهنگ رفتار آکادمیک در دانشگاه‌های غیرانتفاعی کشور، پایان‌نامه دکتری تخصصی، دانشگاه عدالت.
  1. حسین‌زاده، فرمی (1398)، بررسی مقایسه‌ای وضعییت و تحولات سبک زندگی دانشجویان و جوانان کشور با الگوی اسلامی و ایرانی سبک زندگی، دومین کنفرانس ملی فرهنگ دانشگاهی.
  2. خوش‌دامن، صدیقه و محسن آیتی (1391)، «مقایسة فرهنگ آموزش و یادگیری در دو نسل اعضای هیئت علمی دانشگاه بیرجند از منظر نقش استاد»، فصلنامة مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، سال هفتم، شمارة 26، ص85 ـ 108.
  3. ساعد خراسانی، محمدباقر (1306)، منیةالمرید فی آداب المفید والمستفید (آداب تعلیم و تربیت در اسلام)، تهران، انتشارات المکتبه الاسلامیه.
  4. ذاکرصالحی، غلامرضا (۱۳۹۷)، مسائل آموزش عالی ایران، چاپ اول، تهران، انتشارات پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  5. ذکایی، محمدسعید و محمدجواد اسماعیلی (1390)، «جوانان و بیگانگی تحصیلی و دانشگاهی»، فصلنامة تحقیقات فرهنگی، 1390، شمارة 4، ص55ـ90.
  6. ذوالفقارزاده، محمدمهدی، علی‌نقی امیری و حسن زارعی متین (1390)، «کشف فرهنگ دانشگاه: واکاوی نظری و ‌گونه‌شناختی مطالعات فرهنگ دانشگاهی»، اندیشة مدیریت راهبردی، سال پنجم، شمارة 9، ص45ـ97.
  7. رضایی فرهادآبادی، رجب (1391)، بررسی رابطه بین فرهنگ رشته‌ای و انواع فرهنگ‌های دانشگاهی در دانشگاه تبریز (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشکدة حقوق و علوم اجتماعی تبریز.
  8. رهبری، فاطمه (1398)، فرهنگ دانشگاهی در اندیشه‌های مارتین هادیگر، مجموعه مقالات دومین همایش فرهنگ دانشگاهی.
  9. زاهدی اصل، محمد (1387)، اخلاق حرفه‌ای و فرهنگ دانشگاهی در توسعة علمی تا توسعه ملی، پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران.
  10. زرگر، علیرضا و زهرا نفر (1394) «الگوی مطلوب فرهنگ سیاسی دانشجویی از دیدگاه امام خمینیŠ»، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال پنجم، شمارة 1، ص127ـ149.
  11. صباغیان، زهرا (1388)، فرهنگ دانشگاهی: یک چارچوب پژوهشی در رویکرد‌ها و چشم‌انداز‌های نو در آموزش عالی، پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی، چاپ اول.
  • صفایی فخری، لیلا و محمدرضا بهرنگی (1388)، «بهره‌گیری از الگوی مدیریت دانش در توسعة فرهنگ دانشگاه اسلامی»، مطالعات فرهنگی در دانشگاه اسلامی، سال سیزدهم ، شمارة 2، ص 136ـ162.
  1. صدیقیان بیدگلی، آمنه، و مجتبی لشگری (1396)، «بازشناسی و مرور نظام‌مند مسائل اجتماعی زندگی دانشجویی در ایران»، فصلنامة پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، سال بیست وسوم، شمارة 3، ص115ـ138.
  2. طائفی، علی (1378)، «فرهنگ علمی و پژوهشی ایران: قابلیت‌ها و تنگنا‌ها»، سیاست علمی و پژوهشی رهیافت، سال نهم، شمارة 21، ص47ـ53.
  3. طوسی، محمدعلی (1392)، فرهنگ سازمانی، مرکز آموزش مدیریت دولتی، تهران.
  4. عسکری مقدم، رضا (1397)، «طرحی برای سنجش فرهنگ علمی و دانشگاهی»، مجلة مطالعات اجتماعی ایران، سال دوازدهم، شمارة 2، ص53ـ82 .
  5. عنایتی، ترانه و محدثه منتظری (1394)، فرهنگ، دانشگاه اسلامی و توسعة پایدار، دومین کنفرانس ملی توسعة پایدار در علوم تربیتی و روان‌شناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی.
  6. فاضلی، نعمت‌الله (1382)، «بررسی تطبیقی فرهنگ دانشگاهی ایران و فرهنگ دانشگاهی بریتانیا: مطالعه‌ای انسان‌شناختی در علل ناکارآمدی آموزش دانشگاهی در ایران»، نامه انسان‌شناسی، سال دوم، شمارة 3، ص93ـ132.
  7. فاضلی، نعمت‌الله (1396)، فرهنگ و دانشگاه، چاپ سوم، تهران، نشر ثالث.
  8. فراستخواه، مقصود (1397)، دانشگاه و آموزش عالی منظر‌های جهانی و مسئله‌های ایرانی، چاپ دوم، تهران، نشر نی.
  9. فرمهینی فراهانی، محسن و سیدعلیرضا صفوی (1391)، «مؤلفه‌های الگوی فرهنگ مطلوب دانشجویی در قرآن و سنت»، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال دوم، شمارة 1، ص81 ـ102.
  10. قاسمی، افسانه (1398)، «تجربه زیسته و ادراک‌شدة دانشجویان از فرهنگ دانشگاهی»، جامعه‌شناسی نهاد‌های اجتماعی، دوره ششم، شمارة 13، ص95ـ 126.
  11. قانعی‌راد، محمدامین، امیر ملکی و زهرا محمدی (1393)، «مطالعة دگرگونی فرهنگی در سه نسل دانشگاهی»، مجله جامعه‌شناسی ایران، سال پانزدهم، شمارة 1، ص30ـ64.
  12. قویدل، اعظم و نسیم مداحی (1394)، توسعة فرهنگ آموزش عالی راهکاری جهت مدیریت مطلوب دانشگاه‌ها، مجله مدیریت فراگیر، سال اول، شمارة 2، ص121ـ132.
  13. کشاورززاده، علی و حدیث کرمی قله‌جوق (1397)، بررسی چالش‌های فرهنگ دانشگاهی در تحقق الگوی اسلامی و ایرانی پیشرفت، هفتمین کنفرانس الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت.
  14. کیخا، احمد و غلامرضا ذاکر صالحی (1399)، «کالبدشکافی مؤلفه‌های فرهنگ در قلمرو آموزش و یادگیری»، مطالعات آموزش و یادگیری، دوره دوازدهم، شمارة 1، ص223ـ 248.
  15. کلانتری قزوینی، شکوفه، نادرقلی قورچیان، حمیدرضا آراسته و امیرحسین محمدداوودی (1396)، «شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های اخلاق دانشجویی»، مجلة فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال هفتم، شمارة 2، ص241ـ264.
  16. گرجی‌پور، حسین، وحید خاشعی، علیرضا اسلامبولجی و علی‌اصغر صارم (1398)، «طراحی چارچوب مسئله‌شناسی فرهنگی در دانشگاه‌ها از دیدگاه امام خامنه‌ای»، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال نهم، شمارة چهارم، ص543ـ564.
  17. مذبوهی، سعید و حسن ملکی (1391)، «الگوی مطلوب فرهنگ دانشجویی در قرآن»، مجلة فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال دوم، شمارة 2، ص149ـ 168.
  18. مظفری، فاروق امین، محمد عباس‌زاده و رجب رضایی فرهادآباد (1394)، «بررسی رابطة فرهنگ رشته‌ای با انواع فرهنگ‌های دانشگاهی در دانشگاه تبریز»، جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست وششم، شمارة 4، ص1ـ24.
  19. معارف‌وند، زهرا، غلامرضا شمس مورکانی و زهرا صباغیان (1396)، «ارزیابی فرهنگ یادگیری دانشجویان رشته‌های فنی ـ مهندسی دانشگاه شهید بهشتی»، فصلنامة آموزش مهندسی ایران، دوره نوزدهم، شمارة 74، ص97ـ127.
  20. ممنون، مینا، فریبا عدلی و پروین صمدی (1396)، «نقش فرهنگ دانشگاهی بر سهیم‌سازی دانش بین اعضای هیئت علمی مطالعة موردی دانشگاه الزهراƒ»، فصلنامة اندیشة نوین تربیتی، دوره سیزدهم، شمارة 1، ص29ـ50.
  21. منافی شرف‌آباد، کاظم و الهام زمانی (1392)، «نقش نظام آموزش عالی در مهندسی فرهنگی جامعه»، مهندسی فرهنگی، سال هشتم. شمارة 77، ص102ـ127.
  22. منتظری، غلامرضا (1388)، «فرهنگ اسلامی و نهاد‌های آموزشی در عصر سلجوقیان»، پژوهشنامه تاریخ، سال پنجم، شمارة 17 ، ص1ـ24.
  23. منوچهری دزکی، فاطمه (1395)، فرهنگ در آموزش عالی، چهارمین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی.
  24. موسی‌پور، نعمت‌الله، لیلا فلاحتی و مهدی مزینانی (1398)، «سنجش آثار برنامه درسی غیررسمی دانشگاه فرهنگیان در تحقق رسالت تربیت معلم»، مطالعات برنامة درسی ایران، سال دوازدهم، شمارة 47، ص1ـ 36.
  25. میرحیدری، مریم‌السادات، محبوبه غفوری و عبدالله بیچرانلو (1393)، «ارزیابی مؤلفه‌های هویت ایرانی ـ اسلامی و انقلابی در وبسایت‌های دانشگاه‌های دولتی تهران»، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال چهارم، شمارة 2، ص179ـ198.
  26. نامور، یوسف، محمد یمنی دوزی سرخابی، محمدامین قانعی‌راد، و محبوبه عارفی (1397)، «آسیب‌شناسی فرهنگ دانشگاهی در ایران با تحلیل محتوای مطالعات انجام‌شده داخل کشور»، فصلنامة علمی پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 1397، سال نهم. شمارة 3، انتشار آنلاین.
  27. نصیری، حسین، محمد یمنی دوزی سرخابی و محمود حقانی (1397)، «تحلیل اثر ادغام در آموزش عالی بر فرهنگ دانشگاهی»، فصلنامة پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، سال بیست وچهارم، شمارة 2، ص109ـ134.
  28. همتی، رضا (1396)، علم، دانشگاه، جامعه، تهران، پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  29. یزدی درمنکی، مرضیه، فریبا عدلی و گلنار مهران (1396)، تبیین فرهنگ رشته‌ای در دانشگاه‌های شهر تهران (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه الزهراƒ، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی.
  30. Austin, A. E. (1990), "Faculty cultures, faculty values", New directions for institutional research, No.68, pp.61-74.
  31. Barbier, M. K. (2004), "A clash of academic cultures", Academic Questions, Vol. 3, No. 17, pp.63-76.
  32. Bartell, M. (2003), "Internationalization of universities: A university culture-based framework", Higher education, Vol. 1, No. 45, pp.43-70.
  33. Basir, S. A., Davies, J., Douglas, J. & A. Douglas (2017), "The influence of academic culture on quality management system ISO 9001 maintenance within Malaysian universities", Journal of Higher Education Policy and Management, Vol. 3, No. 39, pp.320-340.
  34. Becher, T. (1981), "Towards a definition of disciplinary cultures", Studies in Higher education, Vol. 2, No. 6, pp.109-122.
  35. Beecher, T. & P. Trowler (2001), Academic tribes and territories: Intellectual enquiry and the cultures of disciplines.
  36. Clark, B. R. (1971), “Belief and Loyalty in College Organization”, The Journal of Higher Education, Vol. 42, No. 6, pp.499-515.
  37. Da Wan, C., Chapman, D. W., Zain, A. N. M., Hutcheson, S., Lee, M. & A. E. Austin (2015), "Academic culture in Malaysia: Sources of satisfaction and frustration", Asia Pacific Education Review, Vol. 4, No. 16, pp.517-526.
  38. Desselle, S., Rosenthal, M., Holmes, E. R., Andrews, B., Lui, J. & L. Raja (2017), "Components of a measure to describe organizational culture in academic pharmacy", American journal of pharmaceutical education, Vol. 10, No. 81.
  39. Dill, D. D. (2012), The management of academic culture revisited: integrating universities in an entrepreneurial age, In: Managing reform in universities, Palgrave Macmillan, London, pp.222-237.
  40. Folch, M. T. , & G. Ion (2009), "Analysing the organizational culture of universities: Two models", Higher Education in Europe, Vol. 1, No. 34, pp.143-154.
  41. Galtung, J. (1981), "Structure, culture, and intellectual style: An essay comparing saxonic, teutonic, gallic and nipponic approaches", Information (International Social Science Council), Vol. 6, No. 20, pp.817-856.
  42. Heo, H., Leppisaari, I. & O. Lee (2018), "Exploring learning culture in Finnish and South Korean classrooms", The Journal of Educational Research, Vol. 4, No. 111, pp.459-472.
  43. Huda, M., Sabani, N., Shahrill, M., Jasmi, K. A., Basiron, B. & M. I. Mustari (2017), Empowering learning culture as student identity construction in higher education, In: Student Culture and Identity in Higher Education, IGI Global, pp. 160-179.
  44. Hernández Méndez, E., & M. del Rosario Reyes Cruz (2014), "Research Culture in Higher Education: The Case of a Foreign Language Department in Mexico", Profile: Issues in Teachers' Professional Development, Vol. 2, No.16, pp.135-150.
  45. Katajavuori, N., Virtanen, V., Ruohoniemi, M., Muukkonen, H. & A. Toom (2019), "The value of academics’ formal and informal interaction in developing life science education", Higher Education Research & Development, Vol. 4, No. 38, pp.793-806.
  46. Masalimova, A. R., Luchinina, A. O. & R. A. Ulengov (2016), "Technological Education as a Means of Developing Students' Health Culture", International Journal of Environmental and Science Education, Vol. 5, No. 11, pp.623-632.
  47. Mukminin, A. & B. J. McMahon (2013), "International Graduate Students' Cross-Cultural Academic Engagement: Stories of Indonesian Doctoral Students on an American Campus", Qualitative Report, No. 18, p.69.
  48. Mulkay, M (1976), Science and the Sociology of Knowledge, London, George Allen & Unwin.
  49. Newton, D. (2007), Developing an integrated e-learning culture: A model grounded in the Australian Army experience, Doctoral Thesis: Southern Corss University.
  50. Peterson, M. W. (1986), The Organizational Context for Teaching and Learning, A Review of the Research Literature.
  51. Prpić, K. (1998), "Science ethics: A study of eminent scientists' professional values", Scientometrics, Vol. 2, No. 43, pp.269-298.
  52. Rice, L. & G. Alexakis (2015), "Building an Academic Culture of Praxis", Journal of Learning in Higher Education, Vol. 1, No. 11, pp.123-132.
  53. Salonda, L. L. (2008), Exploration of university culture: a Papua New Guinea case study (Doctoral dissertation, Victoria University).
  54. Sandelowski, M. & J. Barroso (2007), Handbook for synthesizing qualitative research Springer Publishing Company, New York.
  55. Shen, X. , & X. Tian (2012), "Academic Culture and Campus Culture of Universities", Higher education studies, Vol. 2, No. 2, pp.61-65.
  56. Siau,K. , & Long,Y. (2005). Synthesizing e-government stage models-a meta- stnthesis based on meta-ethnography approach,Industrial Management & Data systems,105(4),443-458
  57. Silburn, J. (2008), University Culture, WA: Murdoch University, Teaching and Learning Centre.
  58. Smerek, R. E. (2010), Cultural perspectives of academia: Toward a model of cultural complexity, In: Higher education: Handbook of theory and research (pp. 381-423), Springer, Dordrecht.
  59. Taylor, P. G. (1999), Making Sense of Academic Life: Academics, Universities and Change. Taylor and Francis Group, 7625 Empire Drive, Florence, KY 41042 (hardback:
  60. Tierney, W. G. (1988), "Organizational culture in higher education: Defining the essentials", The Journal of Higher Education, Vol. 1, No. 59, pp.2-21.
  61. Trowler, P. R. (1998), Academics Responding to Change. New Higher Education Frameworks and Academic Cultures. SRHE, Open University, 325 Chestnut Street, Philadelphia, PA 19106.
  62. Xie, L., Dirani, K. M., Beyerlein, M. , & S. Qiu (2019), "Learning culture in a Chinese SME: the unique role of work-family enrichment", European Journal of Training and Development, Vol. 44, pp.141-158.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار