مروری بر تعاریف عرفی‌شدن و ارائه یک تعریف بر اساس مبانی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

تاکنون ده ها تعریف در علوم اجتماعی و رشته های دیگر برای مفهوم عرفی شدن ارائه شده است. بررسی این تعاریف این پرسش را برمی انگیزد که آیا تعاریف ذکرشده برای عرفی‌ شدن با غایات و مسائل جامعه ما به ویژه با هدف سیاست گذاری فرهنگی کلان جمهوری اسلامی، همخوانی دارد؟ برای همین این مقاله قصد دارد تا ضمن مرور اهم تعاریف ارائه‌شده از عرفی‌ شدن تعریف جدیدی بر اساس مبانی اسلامی عرضه کند؛ بر این اساس به روش نظری و کتابخانه‌ای ابتدا تمامی تعاریف عرفی ‌شدن را در چهار گروه دسته ‌بندی می‌کند که این دسته‌ها عبارت‌‌اند از : عرفی ‌شدن به مثابه محو دین، عرفی شدن به منزله دگردیسی و تغییر شکل دین در صورت های جدید، عرفی شدن به معنای جایگزینی و انتقال دین و عرفی شدن با تلقی حاشیه‌ نشینی دین. در ادامه مقاله با بهره‌ گیری از مفهوم ولایت در شیعه تلاش می ‌کند تا فهم نوینی از عرفی ‌شدن ارائه کند و تاریخچه این مفهوم را نیز در تاریخ مورد بررسی قرار دهد. در نهایت تعریف پیشنهادیِ عرفی شدن مهمترین یافته این تحقیق خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
احمدی طباطبایی، محمدرضا. 1385. شهر خدای آگوستین (معرفی و نقد کتاب). دانش سیاسی. دوره 2، شماره 3. صص 167-176.
آخوندی، مریم (1393). نشانه‌های دنیوی شدن در سریال‌های پر بیننده سیما. دین و رسانه. 6. 101.
ابراهیم زاده آملی، عبدالله؛ (1388)؛ ولایتمداری و بصیرت دینی؛ فصلنامه حصون؛ شماره 22؛ صص 16-35
احمدی تبار، محمدحسین؛ (1394)؛ محرمات دوازده گانه، کفر چند نوع است؟ کفر اصغر و انواع کفر اکبر؛ نقل شده در وبگاه نوگرا؛ تاریخ بازبینی: 27/11/96.
افشارکهن، جواد، اسماعیل بلالی، محمدعلی سلیمان‌پور. (1390). بررسی وضعیت عرفی‌شدن دانشجویان و برخی عوامل مؤثر بر آن (در میان دانشجویان دختر و پسر دانشگاه بوعلی سینا). جامعه‌شناسی کاربردی. 1. 135.
باوم، گرگوری؛ (1386). پنهان سازی پوچی انسان (تأملی در مناقشات نظریه سکولار شدن) ترجمه عباس کاظمی. اطلاعات حکمت و معرفت. شماره 17. صص 68 ـ73
برگر؛ پیتر، ال. (1380). موج نوین سکولارزدایی، مترجم: امیری، افشار. راهبرد، شماره 20؛ صص 287 تا 304
بستان نجفی. حسین. (1393) عرفی‌شدن در اندیشه علامه طباطبائی. معرفت فرهنگی اجتماعی. 3. 89.
بستان (نجفی)، حسین. (1394). فراتحلیل تحقیقات عرفی‌شدن در ایران بر پایه شاخص‌های برگرفته از متون دینی. اسلام و مطالعات اجتماعی. ش 11. صص 53 ـ 8
بیرو، آلن؛ (1370)؛ فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه باقر ساروخانی، تهران: انتشارات کیهان.
پناهیان، علیرضا؛ (1389)؛ «رهایی از ولایت طاغوت، چرا و چگونه؟»؛ نقل شده در فارس؛ به تاریخ بازیابی 27/9/97 به نشانی: http://fna.ir/ase
پویافر، محمدرضا، مهرداد نوابخش. (1389). بررسی نشانه‌های عرفی‌شدن برای مطالعه تجربی در ایران. مسائل اجتماعی ایران. 7-30.
جلالی مقدم، مسعود. (1379). درآمدی به جامعه‌شناسی دین و آراء جامعه‌شناسان بزرگ دین. تهران: نشر مرکز
جوادی آملی، عبدالله. 1384. ولایت فقیه: ولایت، فقاهت و عدالت. قم: اسراء، چاپ پنجم
حسینی طهرانی، سیدمحمدحسین؛ (1361)؛ معادشناسی؛ قم: حکمت، جلد سوم.
رستگارخالد، امیر و ساجده مقدمی. 1397. بررسی رابطه تمایل به ارزشهای عرفی و نگرش به فرزند. جامعه شناسی نهاد‌های اجتماعی. شماره 11 . صص153ـ174
رضوی، مرتضی؛ (1390)؛ «کابالا و پایان تاریخش»؛ نقل شده در وبگاه اندیشکده مطالعات یهود؛ تاریخ بازیابی 6/4/98 به نشانی:
 http://jscenter.ir/jewish-studies/kabbalah/1697/%D9%86%D9%88%D8%AD-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85/
سراج زاده، سید حسین، محمدرضا پویافر. 1391. مطالعه عرفی‌شدن در میان ایرانیان مسلمان؛ مقایسه بین نسلی در تهران بزرگ. مطالعات توسعه اجتماعی ایران. 65-88.
سیلانیان طوسی، علی اصغر، محمدمسعود سعیدی نامقی. 1384. نگرش سکولار، نظریه‌های سکولاریزاسیون و جامعه ما. فصلنامه علوم اجتماعی. 87.
شاینر، لاری. (1379)؛ مفهوم سکولار شدن در پژوهشهای تجربی؛ ترجمه سراج زاده، سید حسین؛ زبان و ادبیات فارسی. شماره 30 و 31. صص 99 تا 124
شجاعی‌زند، علیرضا. (1381). عرفی‌شدن در تجربه اسلامی و مسیحی. تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
شجاعی‌زند، علیرضا. (1385). مسیرهای محتمل در عرفی‌شدن ایران. جامعه‌شناسی ایران. 1. 30-65.
شجاعی‌زند، علی رضا؛ (1386الف). دین و عرفی‌شدن؛ رواق هنر و اندیشه. شماره 13. صص 98 تا 103
شجاعی‌زند، علیرضا. (1386ب). بررسی امکان همزیستی دین و مدرنیته. مطالعات جامعه شناختی. 30. 33.
شجاعی‌زند، علیرضا. (1388). تعریف دین. فصلنامه اندیشه دینی. ش 30. صص 1-26
شجاعی‌زند، علی رضا،. محمد رضا طالبان، نادر صنعتی شرقی. 1389. بررسی رابطه جهانی شدن فرهنگی و عرفی‌شدن فردی با تاکید بر نقش عوامل زمینه ای. مسائل اجتماعی ایران. 133-160.
طالبی، ابوتراب؛ رمضانی، صدیقه؛ (1396)؛ «عوامل و زمینه‌های گرایش به معنویت گرایی جدید در میان شهروندان تهرانی». راهبرد اجتماعی فرهنگی، شماره 24؛ صص 189-234
طباطبایی، محمدحسین؛ (1378)؛ «المیزان فی تفسیر القرآن. فارسی» ترجمه محمدباقر موسوی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی؛ جلد هجدهم
فروند، ژولین. (1383). جامعه‌شناسی ماکس وبر. ترجمه عبدالحسین نیک گهر. تهران: توتیا
کیوپیت، دان؛ (1376)؛ دریای ایمان؛ ترجمه حسن کامشاد؛ تهران: طرح نو
مکارم شیرازی، ناصر؛ (1387الف)؛ تفسیر نمونه؛ جلد ششم. چاپ سی و ششم. تهران: دارالکتب اسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر؛ (1387ب)؛ تفسیر نمونه؛ جلد چهاردهم. چاپ سی و ششم. تهران: دارالکتب اسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر؛ (1387ج)؛ تفسیر نمونه؛ جلد شانزدهم. چاپ سی و ششم. تهران: دارالکتب اسلامیه.
نبویان، سیدمحمود؛ (1383)؛ «دین سکولار یا دین عرفی شده»؛ رواق اندیشه؛ شماره 35؛ صص 3-28
نوروزی، محمد جواد. 1388. نشان واره‌های سکولاریزاسیون (عرفی‌شدن). حکومت اسلامی، سال چهارم، شماره 1. 99-132.
ویلم، ژان پل؛ (1377)؛ جامعه‌شناسی ادیان؛ ترجمه عبدالرحیم گواهی؛ تهران: موسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان.
هاشمیان فر، سیدعلی، مولود هاشمی. (1392). بررسی نمودهای عرفی‌شدن دین در سبک زندگی جوانان شهر اصفهان (با تاکید بر نظریه عرفی‌شدن). جامعه‌شناسی کاربردی. 1. 153-176.
همیلتون، ملکم؛ (1387)؛ جامعه‌شناسی دین؛ ترجمه محسن ثلاثی؛ تهران: نشر ثالث. دوم
Berger, Peter L. (1967). “The Sacred Canopy_ Elements of a Sociological Theory of Religion”. Open Road Media (Publication Date: April 26, 2011);
Bruce, S. (2002). “God is dead: secularization in west”, Publisher: Blackwell pub,
Crabtree, Vexen. 2016. “Definitions of Secularisation Theory, Why is Religion declining?” Retrieved from: http://www.humanreligions.info/secularisation_theory_definitions.html; Retrieve 11/24/2017
Dobbelaere, Karl. (1999). towards an integrated perspective of the processes related to the descriptive concept of secularization. Sociology of religion, 60(3), 229-247.
Gorski, P., Kim, D. K., Torpey, J., & VanAntwerpen, J. (Eds.). (2012). the post-secular in question: Religion in contemporary society. NYU Press.
Lambert, Yves (1999). “Religion in modernity as a new axial age: secularization or new religious forms?” Sociology of Religion. 60:3 303-333
Reynolds, Caillin (2017) Religion, values and secularization in Europe. PhD thesis, Department of Media & Communication Studies at Mary Immaculate College, University of Limerick, Retrieved from: https://dspace.mic.ul.ie/bitstream/handle/10395/2097   Retrieve: 6/16/2018
Sommerville, C. J. (1998). Secular society/religious population: Our tacit rules for using the term 'secularization'. Journal for the Scientific Study of Religion, 37 (2): 249-253.
Tschannen, Oliver. (1991). “The Secularization Paradigm: A Systematization.” Journal for the Scientific Study of Religion 30:395-415