مطالعه تطبیقی سیاست‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سطوح کلان و میانی (مطالعه سند اصول سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه)
1
دانشیار دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق ع
2
کارشناس ارشد معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق ع
چکیده
گرچه تدوین سیاست‌های فرهنگی در نظام جمهوری اسلامی ایران ضروری است، به موازات آن، هماهنگی میان سیاست‌های بالادستی و فرودستی نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. در این پژوهش، با تمرکز بر سند اصول سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1371) و با الهام از تجربه سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی شورای اروپا، دوگانه‌های سیاست‌گذاری فرهنگی ایران مشخص شده، سپس میزان تطبیق بخش فرهنگی برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه با دوگانه‌های یادشده بررسی شده است. در این پژوهش از روش‌های مختلف جمع‌آوری اطلاعات و تحلیل آن‌ها استفاده شده است. روش محوری این تحقیق رویکرد کیفی بوده است. در این پژوهش از روش‌های کتابخانه‌ای و اسنادی برای بررسی کلیات اسناد و مباحث سیاست‌گذاری فرهنگی، روش‌های مصاحبه گروهی و فن کدگذاری باز برای مشخص کردن دوگانه‌های سیاست‌گذاری و نیز روش تکمیل و تحلیل پرسشنامه برای دستیابی به نظر نخبگان درباره میزان تطبیق این اسناد استفاده شده است. حاصل این پژوهش دو مطلب است: 1. ارائه سی‌و‌چهار دوگانه سیاست‌های فرهنگی که برای استفاده در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های فرهنگی در سطح کشور بسیار راهگشاست. همچنین این نوآوری می‌تواند برای بررسی انطباق و افتراق سیاست‌های حوزه فرهنگی در تمام سطوح سیاستی کشور الگویی مفید باشد. 2. در نتیجه مقایسه بخش‌های فرهنگی برنامه چهارم و پنجم توسعه با سند اصول سیاست فرهنگی، هرچند مشخص شد برنامه چهارم برخلاف برنامه پنجم توسعه، تفاوت بیشتر و آشکارتری با سند اصول سیاست فرهنگی دارد، به نظر می‌رسد تاکنون در کشور ایران در بیشتر موارد سیاست‌گذاران طبق مدل فزاینده‌گرایی، با قبول مشروعیت سیاست‌های پیشین، به برنامه‌ریزی فرهنگی بر اساس سند اصول سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی پرداخته‌اند.
شافریتز، جی.ام و بریک، کریستوفر.پی، 1390، سیاست‌گذاری عمومی در ایالات‌متحده آمریکا، ترجمه حمیدرضا ملک‌محمدی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
شکوهی، مرتضی و قاسمی، طهمورث، بی تا، پیرامون زمینه‌ها و الزامات قانونی سند چشم‌انداز بیست‌ساله جمهوری اسلامی ایران در عرصه فرهنگ، تهران، گروه فرهنگ عمومی و ارشاد.
صفار، محمد، 1382، حدود دخالت دولت در فرهنگ (با تأکید بر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی در ایران پس از انقلاب اسلامی)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
فیاض، ابراهیم، 1389، تعامل دین، فرهنگ و ارتباطات، تهران، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
گوییان، جیم، 1388، بازاندیشی در سیاست فرهنگی، ترجمه نعمت‌الله فاضلی، تهران، دانشگاه امام صادق (ع).
مرکز صهبا، 1390، دغدغه‌های فرهنگی، شرحی مزجی یکی از بیانات محوری مقام معظم رهبری در سال 1373 با استفاده از دیگر بیانات معظم له، تهران، موسسه ایمان جهادی، 1390.
یونسکو (سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد) 1378، راهبردهای عملی توسعه فرهنگی (مجموعه پنج دفتر درباره توسعه فرهنگی)، ترجمه محمد فاضلی، تهران، موسسه انتشاراتی تبیان.
Barker, Chris, 2004, The SAGE Dictionary of Cultural Studies, London، SAGE Publications.
Matarasso, François and Charles, Landry, 1999, Balancing Act، Twenty-One Strategic Dilemmas In Cultural Policy. France، Cultural Policies Research and Development Unit, Policy Note No4.
محمدهادی, همایون, محمدحسن, فرج نژاد ابرقویی. (1393). مطالعه تطبیقی سیاست‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سطوح کلان و میانی (مطالعه سند اصول سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه). دوفصلنامه علمی پژوهشی دین و سیاست فرهنگی, 1(3), 7-32.
MLA
همایون محمدهادی; فرج نژاد ابرقویی محمدحسن. "مطالعه تطبیقی سیاست‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سطوح کلان و میانی (مطالعه سند اصول سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه)". دوفصلنامه علمی پژوهشی دین و سیاست فرهنگی, 1, 3, 1393, 7-32.
HARVARD
محمدهادی, همایون, محمدحسن, فرج نژاد ابرقویی. (1393). 'مطالعه تطبیقی سیاست‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سطوح کلان و میانی (مطالعه سند اصول سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه)', دوفصلنامه علمی پژوهشی دین و سیاست فرهنگی, 1(3), pp. 7-32.
VANCOUVER
محمدهادی, همایون, محمدحسن, فرج نژاد ابرقویی. مطالعه تطبیقی سیاست‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سطوح کلان و میانی (مطالعه سند اصول سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه). دوفصلنامه علمی پژوهشی دین و سیاست فرهنگی, 1393; 1(3): 7-32.
)