بازخوانی انتقادی سند نقشه مهندسی فرهنگی با تکیه بر اصول خط‌مشی‌گذاری فرهنگی در سیره نبوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی

چکیده

مطالعه خط‌مشی‌گذاری فرهنگی با رویکرد انتقادی می‌تواند به صورت سلبی و ایجابی به بهبود، اصلاح و تکمیل خط‌مشی‌ها کمک کند. تحلیل کیفی اسناد سیاستی یکی از رویکردهای تحلیل خط‌مشی است. در این مقاله با تکیه بر اصول خط‌مشی‌گذاری فرهنگی در سیره نبوی که پیشتر در پژوهشی توسط نگارنده مطالعه و منتشر شده است، سند نقشه مهندسی فرهنگی که یکی از مهم‌ترین اسناد سیاستی کشور در حوزه فرهنگ است، بازخوانی شده و شواهد پوشش و اشراب اصول سیره نبوی در قسمت‌های مختلف سند مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. روش این پژوهش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد قیاسی است. به این ترتیب که محتوای فصل‌های مختلف سند (کلیات، مبانی ارزش‌ها واصول، چشم‌انداز فرهنگی، اهداف فرهنگی، اولویت‌های فرهنگی، راهبردها و اقدامات،‌ و چهارچوب نهادی نظام) برای یافتن شواهد مرتبط با اصول هفت‌گانه (هدایت‌گری، جامعیت، تدریج، مسجد محوری، تقویت جایگاه خانواده و زنان، رشد و گسترش دانش و آگاهی) تحلیل شده است. بر اساس یافته‌های پژوهش میزان انطباق محتوای سند نقشه مهندسی فرهنگی با اصول هفت‌گانه منبعث از سیره نبوی را می‌توان بر روی پیوستاری در نظر گرفت، اصل «هدایت‌گری» و اصل «تقویت جایگاه خانواده و زنان» بیشتر از اصول دیگر مورد توجه سیاست‌گذار بوده و در قسمت‌های مختلف سند پوشش داده شده است و برای اصل «مسجدمحوری» کم‌ترین شواهد در قسمت‌های مختلف سند مشاهده گردید.

کلیدواژه‌ها


آقداغی، میثم و حسین خنیفر و حسن دانایی‌فرد و مصطفی دلشاد تهرانی(۱۳۹۷)، واکاوی و فهم اصول اسلامی خط‌مشی‌گذاری فرهنگی مبتنی بر سیره حکومتی پیامبر اکرم(ص)، مدیریت اسلامی، 21(26)، 113-151.
آیتی، محمد ابراهیم(1378)،  تاریخ پیامبر اسلام، تهران: دانشگاه تهران.
ابن سعد، محمد کاتب واقدی(1418ق)، الطبقات الکبری، بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن‌هشام، عبدالملک حمیری(بی تا)، السیرة النبویة، بیروت: دار المعرفه.
اسمیت، کوین بی و کریستوفر دابلیو لاریمر(1392)، درآمدی بر نظریه خط‌مشی‌گذاری عمومی، تهران: صفار.
احمدی میانجی، علی،(1419ق)، مکاتیب الرسول، قم: دارالحدیث.
العاملی، جعفر مرتضی(1415ق)، الصحیح فی سیرة النبی الاعظم(ص)، بیروت: دارالهادی.
بلاذرى‏، احمد بن یحیى(1417ق)، انساب الاشراف، بیروت: دارالفکر.
بیهقى‏،  ابو بکر(1405ق)، دلائل النبوة فی معرفة احوال صاحب الشریعة، بیروت: دارالکتب العلمیه.
جعفریان، رسول(1379)، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران: مشعر.
جعفریان، رسول(1392)، تاریخ سیاسی اسلام، قم: دلیل ما.
حرانی، حسین بن شعبه(1404ق)، تحف العقول، قم: جامعه مدرسین.
حر عاملی، محمد(1409ق)، وسائل الشیعه، قم: موسسه ال‌البیت.
خراسانی، علم الهدی(1374)، نهج الخطابه، تهران: کتابخانه صدر.
خنیفر، حسین؛ و آقداغی میثم(۱۳۹۴)، الگوی مفهومی سطوح تأثیرگذاری آموزه‌های اسلامی بر خط مشی گذاری فرهنگی، معرفت فرهنگی اجتماعی، 22(6)، 45-62.
دلشاد تهرانی، مصطفی(1385)، خلاصه سیره نبوی منطق عملی، تهران: دریا.
رسولی محلاتی، سید هاشم(1375)، زندگانی محمد(ص)، قم: کتابچی.
سبحانی، جعفر(1385)، فروغ ابدیت تجزیه و تحلیل کاملى از زندگى پیامبر اکرم(ص)، قم: بوستان کتاب.
سند نقشه مهندسی فرهنگی کشور(1393)، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
سهیلى‏، عبد الرحمن(1417ق)، الروض الأنف فی شرح السیره النبویه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
شفتریتز، جی. ام.، و کریستوفر پی. بریک(1390)، سیاست‌گذاری عمومی در ایالات متحده آمریکا، ترجمه حمیدرضا ملک‌محمدی، تهران: دانشگاه امام صادق(علیه السلام).
طباطبایی، سید محمدحسین(1417ق)، المیزان فی تفسیر القران، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، حسین نوری(1408ق)، مستدرک الوسائل، قم: موسسه ال‌البیت.
قلی‌پور، رحمت الله(1389)، تصمیم گیری سازمانی و خط‌مشی‌گذاری عمومی، تهران: سمت.
کتانی، عبد الحی(بی تا)، تراتیب الاداریة، بیروت: دار الارقم بن ابی الارقم.
کرمی، احمد عجاج(1427ق)، الإدارة فی عصر الرسول صلى الله علیه و آله و سلم، قاهره: دار الاسلام.
محدث قمی، عباس(1379)، منتهی الأمال فی تواریخ النبی و الآل، قم: دلیل.
مجلسی، محمد باقر(1404ق)، بحار الانوار، بیروت: موسسه الوفاء.
محمدی ری شهری، محمد(1386)، حکمت نامه پیامبر اعظم صلى الله علیه و آله و سلم، قم: دارالحدیث.
مقریزی، تقی الدین(1420ق)، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفده و المتاع‏، بیروت: دارالکتب العلمیه.
واقدی، محمد بن عمر(1409ق)، المغازی، بیروت: اعلمی.
نرم افزار دانشنامه نبوی نور، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
نرم افزار نورالسیره نسخه 2، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
 
Anderson, Chares W.(1979), The American Political Science Review, Vol. 73, No. 3 (Sep., 1979), pp. 711-723
McGuigan,Jim(2004), Rethinking Cultural Policy, McGrow-Hill, Berkshire.
Lewis, Justin; & Miller, Toby(2008), Critical Cultural Policy Studies: A Reader. John Wiley & Sons.
O’Regan, Tom(1992), (Mis) taking policy: Notes on the cultural policy debate. Cultural studies, 6(3), 409-423.