مفهوم «فرهنگ» در گفتمان های سیاستگذاری فرهنگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدیرگروه سیاستگذاری فرهنگی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی

2 دانشیار دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

چکیده

مقاله حاضر به نشان دادن تناسب رویکردهایی گوناگون مفهوم «فرهنگ» با گفتمان های سیاستگذاری فرهنگی پرداخته و از این رو امکان شناخت و نقد بنیادین این گفتمان ها را فراهم می کند. بدین منظور از روش کتابخانه ای برای جمع آوری داده ها و روش گونه شناسی برای دسته بندی و تحلیل داده ها استفاده شده است. بر اساس مطالعه ادبیات سیاستگذاری، چهار گفتمان برجسته کنترل فرهنگی، تصدی فرهنگی، راهیری فرهنگی و خدمت فرهنگی به عنوان چهارکلان رویکرد سیاستگذاری فرهنگی معرفی شده است. از این سو بررسی تعاریف گوناگون «فرهنگ»، نشان از دو کلان رویکرد «بخشی» و «فراگیر» در فرهنگ دارد که هر کدام از آن ها اقسام گوناگونی را شامل می شوند. در میان گفتمان های سیاستگذاری فرهنگی، سه گفتمان اول(کنترل فرهنگی، تصدی گری فرهنگی، راهبری فرهنگی) رویکرد «بخشی» به فرهنگ دارند. در این میان گفتمان کنترل فرهنگی، فرهنگ را امری مضرّ توصیف کرده و با رویکرد «فرهنگ به مثابه زندان ذهن» بیشترین تناسب را دارد، در مقابل، گفتمان تصدی گری(دولت) و راهبری(بازار)، به کارآمدی فرهنگ توجه دارند. نهایتا گفتمان پست مدرن به تعاریف ذره ای و سیال از فرهنگ نزدیک شده و از رویکرد «فراگیر» به «فرهنگ روزمره» سخن می گوید.

کلیدواژه‌ها


آشوری، داریوش( 1380)، تعریف‌‌ها و مفهوم فرهنگ، چ 1، تهران: آگه
اسمیت، دانیل(1383)، درآمدی بر نظریه فرهنگی، ترجمه: حسن پویان، چ 1، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
اسلامی تنها، اصغر (1393)، نظریه پدیدار شناختی فرهنگ و سیاست‌گذاری فرهنگی، دوره1، ش2، فصلنامه دین و سیاست فرهنگی، قم.
باقری فرد، محمد حسین؛ توکلی،عبدالله؛ الوانی، سید مهدی(بهار1394)، سیاست‌گذاری فرهنگی در دولت دینی، ش75، قم: مجله حکومت اسلامی.
بشیریه، حسین(1379)، نظریه‌های فرهنگ در قرن بیستم، چ اول، تهران: مؤسسه فرهنگی آینده پژوهان.
برگر، پیتر و توماس لاکمن(1387)، ساخت اجتماعی واقعیت؛ رساله‌ای درجامعه‌شناسی شناخت، ترجمه: فریبرز مجیدی، چ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
بنت، اندی(1393)، فرهنگ و زندگی روزمره، ترجمه: لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان، چ 2، تهران: اختران.
پارسانیا، حمید(1392)، نظریه وفرهنگ؛ روش‌شناسی بنیادین تکوین نظریه‌های علمی، ش 23، تهران: فصل: پاییز، تهران: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
دورکیم، امیل(1392)، درباره تقسیم کار اجتماعی، ترجمه: باقرپرهام، ویراست دوم، چ پنجم، تهران: مرکز.
رجب زاده، احمد(1380)، انگاره نظری فرهنگ و الزامات برنامه ریزی آن، نشریه فرهنگ عمومی، ش 22، فصل: بهار، تهران: دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی.
روشه، گی(1376)، جامعه‌شناسی تالکوت پارسونز، ترجمه: عبدالحسین نیک گهر، چ1، تهران: تبیان.
دانایی فرد، حسن، مهدی الوانی(1394)، گفتارهایی در فلسفه تئوری‌های سازمان دولتی، چ 2، تهران: صفار.
دانایی‌فرد، حسن و الوانی، مهدی(1390)، درآمدی بر نظریه‌های مدیریت دولتی، تهران:شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
سالارزهی، حبیب الله، حبیب ابراهیم پور، بهار (1391)، بررسی سیرتحول در پارادایم‌های مدیریت دولتی، از پارادایم مدیریت دولتی سنتی تا پارادایم حکمرانی خوب، نشریه مدیریت دولتی، دوره 4، ش 9، تهران: دانشکده مدیریت دولتی دانشگاه تهران.
سیدمن، استیومن(1386)، کشاکش آرا در جامعه شناسی، ترجمه: هادی جلیلی، چ اول، تهران: نی.
فاضلی، نعمت الله، مرتضی قلیچ(1392)، نگرشی نو به سیاست فرهنگی: سیاست فرهنگی از دیدگاه مطالعات فرهنگی، چ اول، تهران: تیسا.
فاضلی، نعمت الله(1394)، مسئله‌شناسی فرهنگی با رویکرد مطالعات فرهنگی، گزارش کارشناسی دفتر مطالعات فرهنگی، فصل:تیرماه، ویرایش: سید علی کشفی، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
فکوهی، ناصر(1395)، تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان شناسی، چ دهم، تهران: نی.
کرایب، یان(1391) نظریه اجتماعی کلاسیک، ترجمه: شهناز مسمی پرست، چ ششم، تهران: آگه.
گوئیگان، مک(1388) بازاندیشی در سیاست فرهنگی، ترجمه: نعمت الله فاضلی و مرتضی قلیچ، چ اول، تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
لاجوردی، هاله(1390)، درباره «تضاد فرهنگ مدرن»، فصلنامه ارغنون، مسائل نظری فرهنگ(مجموعه مقالات)، چ سوم، تهران: سازمان چاپ وانتشارات.
مالینوفسکی، برانیسلاو(1387) نظریه علمی فرهنگ، ترجمه: عبدالحمید زرین قلم، چ دوم، تهران: گام نو.
یعقوبی، نورمحمد(1389)، مدیریت دولتی(سیر اندیشه‌های نوین)، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
Barker,Chris (2003) Cultural studies . theory and practice, secend edition, london, Sage publications
Matarasso, F. & C. Landry. (1999). Balancing Act: 21 Strategic Dilemmas in Cultural Policy (Policy Notes No. 4).
Mestrovic, Stjepan “Defining Modernity and Postmodernism”. In S.G. Mestrovic, The coming fin de siècle, (London: Routledge, 1991), PP. 20-36
Keane, j.(1998), civil society- Old Images, New Visions, Cambridge: polity
Longhurst, brian and smithh, bagnall, crawford, ogborn(2008)Introducing cultural studies, secend edition, England, pearson education
Simmel, Georg (1978), “The Conflict of Modern Culture”, in Piter Lawrence, Georg Simmel, Sociologist and European, Nelson.
Strinati, Dominic “Postmodernism and Popular Culture”, in D. Strinati, An Introduction to Theories of Popular culture, (London: Routledg, 1996), Ch. 6, PP. 210-245