مدیریت تصویر قیام عاشورا در افکار عمومی شیعیان: سیره امام صادق(ع) در نسبت با تغییرات فرهنگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق ع

چکیده

مدیریت و هدایت تغییرات فرهنگی یکی از مسائل مهمی است که همواره جنبه‌ای پروبلماتیک برای اندیشمندان دانش اجتماعی داشته است. علاوه بر اندیشمندان دانش اجتماعی، فعالین و دغدغه‌مندان سیاست‌گذاری فرهنگی در انقلاب اسلامی به مسئله مدل اسلامی راهبری تغییرات اجتماعی به عنوان یک مسئله اساسی نگریسته‌اند. از همین رو، اندیشمندان همواره در پی مدلی در جهت هدایت تغییرات فرهنگی بوده‌اند اما به نظر می‌رسد سیره ائمه معصومین به عنوان برجسته‌ترین رهبران اجتماعی تاریخ بشریت ظرف بسیار مناسبی برای استخراج مؤلفه‌های و محورهای هدایت تغییرات فرهنگی بر مدار ارزش‌ها و بنیان‌های نظری و عملی اسلامی باشد. در میان ائمه با توجه به اهمیت مقطع تاریخی زندگان حضرت جعفربن محمد(ع) و خاصتا اقداماتی که ایشان در ترسیم و تصویر حقیقت قیام عاشورا در فضای افکار عمومی جامعه داشته‌اند، از حیث تأثیری که بر فضای اجتماعی آن روزگار تا زمان حال گذاشته‌ است می‌تواند به عنوان موردی خاص مورد واکاوی موشکافانه قرار بگیرد.
این مقاله با بررسی سیره امام صادق(ع) ضمن بررسی احادیث وارده از امام صادق پیرامون اباعبدلله الحسین(ع) و قیام ایشان گرداوری از کتاب کامل الزیارات به استخراج مضامین مرتبط با مسئله پرداخته است.پس از تحلیل مضامین مستخرج از روایات، پنج مؤلفه اساسیِ «بازسازی شخصیت امام حسین(ع) در جامعه»، «تغییر نگرش عمومی نسبت به زیارت و اجتماع حول سید الشهدا»، «اشاعه فرهنگ عزداری برای امام حسین»، «صورتبندی غیریت از طریق دشمن شناسی امام حسین(ع) و اهل بیت(ع) »، «یگانگی، تداوم و تکامل قیام بر حق از امام حسین(ع) تا حضرت قائم» برای مدل راهبری تغییرات فرهنگی استخراج نموده است.

کلیدواژه‌ها


ابن قولویه، جعفر بن محمد(1395)، کامل الزیارات، (غلامرضا عرفانیان یزدی و عبدالحسین امینی، مصححین) (ج 1)، نجف اشرف: المطبعة المبارکة المرتضویة.
رودنبولر، اریک دبلیو(۱۳۹۰)، ارتباطات آیینی: از گفتگوهای روزمره تا جشن های رسانه ای شده، (ابراهیم حقیقی، ویراستار، عبدالله گیویان، مترجم)، دانشگاه امام صادقعلیه السلام ، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
آیت الله خامنه‌ای، سید علی(1396)، انسان 250 ساله، تهران: صهبا
فاضلی‌، نعمت‌الله‌؛ و قلیچ، مرتضی(۱۳۹۲)، نگرشی نو به سیاست فرهنگی: سیاست فرهنگی از دیدگاه مطالعات فرهنگی، (شهرداری تهران)، تهران: نشر تیسا.
کاستلز، مانوئل‌(۱۳۹۶)، قدرت ارتباطات، ترجمه: حسین بصیریان جهرمی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
روشنایی، پرهام، عمیدی مظاهری، نوید، امامی، سید مجید(1397)، الگوی جامع فرهنگ قرآنی و تبیین نقش آن در تغییرات فرهنگی جامعه اسلامی از منظر آیت‌الله خامنه‌ای (مدظلّه العالی)، دوفصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات قرآن و حدیث، 11(22)، 31-60.
تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ شیخ زاده، محمد؛ عابدی جعفری، حسین(1390)، تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده های کیفی، اندیشه راهبردی مدیریت، شماره 10، 151-198.
Braun, V. and Clarke, V(2006)، Using thematic analysis in psychology، Qualitative Research in Psychology, 3(2), pp. 77-101، Retrieved 2018, Jan.20, from http://eprints.uwe.ac.uk/ 11735/2/thematic_analysis_revised_-_final.pdf
Couto, Richard A. (ed.)(2010)، Political and civic leadership: a reference handbook، Thousand Oaks, Calif: SAGE Publications.
Goffman, Erving(1990)، The presentation of self in everyday life (Nachdr.)، New York, NY: Doubleday.