نظریة هنجاری در علوم انسانی اسلامی با تاکید بر روش اجتهاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

حوزه علمیه قم

چکیده

این پژوهه به تحلیل یکی از ساحت‌های بسیار مهم در علوم انسانی اسلامی که ظرفیت زیاد ومنحصر به فردی در به کار انداختن منابع اسلامی برای تولید علوم انسانی دارد یعنی نظریة هنجاری پرداخته است. تحقیق فرارو با روش اسنادی ابتدا نظریة هنجاری را در اصطلاح وتاریخچه وساختار کاویده است وسپس فرایند تولید نظریة هنجاری اسلامی در علوم انسانی را در هفت مرحله تحلیل کرده است: اول، شناخت مشکل اجتماعی؛ دوم، تولید یک پرسش هنجاری؛ سوم، عرضه کردن پرسش هنجاری به مبانی مفهومی علوم انسانی وتحلیل‌های عقلی و پاسخ‌خواهی از ایشان؛ چهارم، تولید پرسش‌های تفصیلی صورت‌بندی‌شده بر اساس مدل مفهومی؛ پنجم، عرضه کردن پرسش هنجاری تفصیلی به متون اسلامی؛ ششم، تولید نظریة هنجاری بر اساس مبانی پاردایمی اسلامی در شش بعد یعنی بیان الگوهای کنشی، الگوهای ترغیبی، الگوهای تحذیری، بیان هنجارها، بیان آثار و بیان محتوا؛ هفتم، عرضة دوسویة نظریة هنجاری و واقعیت عینی بر یکدیگر. تولید سازه‌های مفهومی و بالاخره ارائة مدلی از تولید نظریة هنجاری بر مبنای روش اجتهاد ونقش روش اجتهاد در چرخة تولید علم واتصال نظریة هنجاری به دست‌آمده به نظریة اثباتی وتفسیری، نوآوری این تحقیق است؛ همچنین ابعاد تعامل فقه واخلاق (به عنوان دانش‌های هنجاری اسلامی) با نظریة هنجاری در علوم انسانی اسلامی در چهار محور تحلیل شده ودر نهایت، نوآوری‌های تحقیق را در مقایسه با نظریه‌های موسوم به نظریة هنجاری ارائه شده است.

تازه های تحقیق

 

 

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
ابن‌طاووس، على‌بن‌موسى، (1411ق)، مهج‌الدعوات، قم: دار الذخائر.
ابن‌فارس، أحمد بن‌فارس، (1404ق)، معجم‌مقاییس‌اللغة، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن‌منظور، محمد بن‌مکرم،(1414ق)، لسان‌العرب، بیروت: دارالفکر، دارصادر.
ازکیا مصطفی ودربان آستانه،(1382)، روش‌های کاربردی تحقیق، تهران: کیهان.
استرآبادی، رضی‌الدین،(بی‌تا)، شرح‌الشافیۀ، بیروت: داراحیاءالتراث‌العربی.
اصفهانى نجفى، محمدتقى، (1429ق)، هدایةالمسترشدین، قم: آل‌البیت.
امام خمینى، روح‌الله،(1426ق)، الاجتهاد والتقلید، تهران تنظیم ونشر آثار امام خمینى.
امام خمینى، روح‌الله،(1375ش)، التعادل والترجیح، تهران: تنظیم ونشر آثار امام خمینى.
امام خمینی، روح‌الله،(1415ق)، مناهج الوصول، قم: تنظیم ونشر آثار امام خمینى.
انصارى، مرتضى،(1428ق)، فرائد‌الأصول، قم: مجمع‌الفکر الاسلامی.
انصارى، مرتضى،(1383ش)، مطارح­الأنظار، قم: مجمع‌الفکر الاسلامی.
انوری، حسن،(1381ش)، فرهنگ سخن، تهران: سخن.
اولسون،جین وبنو سیگنایزر، سون ویندال،(1376ش)، کاربرد نظریه‌های ارتباطات، علیرضا دهقان، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
ایمان، محمد‌تقی، (1393ش)، فلسفه روش تحقیق در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه ودانشگاه.
بابایی، احسان، محمد مسعود؛ کامران ربیعی؛ بهادر زمانی،( زمستان 1395)، نظریه هنجاری وویژگی های آن درمطالعات شهری، روش‌شناسی علوم‌انسانی، دوره 22، ش89، صفحه 57-78.
بحرانی، عطیه وزهرا فروتنی،( بهار 1387)، پیک نور- علوم انسانی، مدخلی بر تئوری هنجاری در مدیریت، دوره 6، ش1، 68 –
بستان (نجفی)، حسین،(1392ش)، گامی به سوی علم دینی (2)، پژوهشگاه حوزه ودانشگاه.
بهبهانى، محمد باقر،(1415ق)، الفوائدالحائریة، قم: مؤسسة العلامة المجدّد.
بیرو، آلن،(1380ش)، فرهنگ علوم اجتماعی، مترجم: باقر ساروخانی، تهران: کیهان.
تفضلی، فریدون،(1385ش)، تاریخ عقاید اقتصادی (از افلاطون تا دوره معاصر)، تهران: نی.
جوادی آملی، عبدالله،(1388ش)، اسلام ومحیط زیست، قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله،(1389ش)، تفسیر تسنیم، قم: نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله،(1386ش)، شمس‌الوحی تبریزی، تحقیق علیرضا روغنی، قم: نشر اسراء.
جوهرى، اسماعیل بن­حماد،(1376ق)، الصحاح، بیروت: دارالعلم للملائین،.
حافظ‌نیا، محمدرضا،(1386)، مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران: سمت‌.
حرانى، حسن بن‌على،(1363ق)، تحف‌العقول، قم: انتشارات اسلامی.
حیدرى، على‌نقى،(1412ق)، اصول الاستنباط، قم.
دارقطنی، علی بن‌عمر،(1424ق)، سنن‌الدارقطنی، بیروت: مؤسسة­الرسالة.
دانایی‌فرد، حسن،(1395ش)، استراتژی‌های نظریه‌پردازی، تهران: سمت.
دیانی، محمد حسین (1387ش). گلوگاه‌های پژوهش در علوم اجتماعی، مشهد: چاپا.
زرگر، افشین،(1386ش)، نظریه هنجاری روابط بین‌الملل در جهان معاصر، فصلنامة سیاست خارجی، س21، ش3 (پیاپی 83).
سبزواری، ملاهادی،(1369ش)، شرح‌المنظومة، تهران: نشر ناب.
سورین، ورنر وجیمز تانکارد،(1386ش)، نظریه‌های ارتباطات، ترجمه علیرضا دهقان، تهران: دانشگاه تهران.
سید مرتضی، على بن‌حسین،(1998م)، أمالی‌المرتضى، قاهره: دارالفکرالعربی.
شهید اول، محمد بن‌مکى،(بی‌تا)، القواعدوالفوائد، قم: کتابفروشى مفید.
شهید ثانى، زین‌الدین،(1416ق)، تمهید‌القواعد الأصولیة والعربیة، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
صدوق، محمد بن‌على،(1378ق)، عیون أخبارالرضا علیه‌السلام، تهران: جهان.
طباطبایی، محمدکاظم،(1390ش)، منطق فهم حدیث، قم: موسسه امام خمینی.
طبرانی، سلیمان بن‌أحمد،( بی‌تا)، المعجم‌الکبیر، قاهره: مکتبة ابن‌تیمیة.
طبرسى، احمد بن‌على،(1403ق)، الإحتجاج، مشهد: مرتضى.
طوسى، محمد بن‌حسن،(1411ق)، مصباح‌المتهجّد، بیروت: مؤسسة فقه الشیعة.
طوسى، محمد بن‌حسن،(1417ق)، العدة، قم: چاپخانه ستاره.
عبدخدایی، مجتبی؛‌معصومه جمالی،(تابستان 1395)، بایسته‌های نظریه‌پردازی اسلامی روابط بین‌الملل، تحقیقات سیاسی وبین‌المللی، ، دوره 8، ش 27، صص 246 –
علامه حلى، حسن بن‌یوسف،(1425ق)، نهایة‌الوصول، قم: موسسه امام صادق (علیه‌السلام)،.
غزالی، محمد بن‌محمد،(1413ق)، المستصفى، تحقیق: محمد عبدالسلام عبدالشافی، بیروت: دارالکتب‌العلمیة.
غزالی، محمد بن‌محمد،(1416ق)، مجموعة رسائل الامام‌الغزالى، بیروت: دارالفکر.
فلیک، اوه، (1388ش)، درآمدی بر تحقیق کیفی، تهران: نی.
فی، برایان،(1390ش)، پارادایم شناسی علوم انسانی، ترجمة دکتر مرتضی مردیها، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
قلی‌پور، رحمت‌الله،(1396ش)، تصمیم‌گیری سازمانی وخط‌مشی­گذاری عمومی، تهران: سمت.
قمى، ابوالقاسم،(1430ق)، القوانین‌المحکمة، قم.
قیاسی، جلال‌الدین،(1386ش)، مبانی سیاست جنایی حکومت اسلامی، پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی.
کراجکى، محمد بن‌على،(1410ق)، کنز الفوائد، قم: دارالذخائر.
کشى، محمد بن‌عمر،(1363ش)، رجال‌الکشی، قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام.
کلینى، محمد بن‌یعقوب،(1407ق)، الکافی، تهران: دارالکتب‌الإسلامیة.
کاتبی قزوینی، نجم‌الدین،(1384ش)، الرسالةا‌لشمسیة، قم: بیدار.
کرایپ، یان،(1386ش)، نظریه اجتماعی مدرن؛ از پارسونز تا هابرماس، ترجمة عباس مخبر، تهران: آگه.
کرلینجر، فرد، ان (1374ش)، مبانی پژوهش در علوم رفتاری، ترجمه حسن پاشا شریفی وجعفر حقیقی‌زند، تهران: آوای نو.
لیتل جان، استیفن،(1384ش)،‌ نظریه‌های ارتباطات، ترجمه مرتضی نوربخش واکبر میرحسنی، تهران: جنگل.
ماژرزاک، آن،(1392ش)، پژوهش وسیاست‌گذاری، ترجمة هوشنگ نایبی، تهران: نی.
مامقانی، عبدالله، (1411ق)، مقباس الهدایه، قم: مؤسسة آل‌البیت.
محسنی منوچهر، (1376ش)، مقدمات جامعه‌شناسی، تهران: دوران.
محقق حلى، (1403ق)، معارج‌الأصول، قم: مؤسسه آل البیت (علیه السلام.
مرعشى نجفى، شهاب‌الدین، (1422ق)، القول‌الرشید فی‌الاجتهاد والتقلید، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.
مطهرى، مرتضی، (1380ش)، مجموعه آثار، قم: صدرا.
معین، محمد، (1383ش)، فرهنگ معین، تهران: امیرکبیر.
مک‌کوایل، دنیس، (1385ش)، نظریه‌ی ارتباطات جمعی، ترجمه پرویز اجلالی، تهران: دفتر مطالعات وتوسعه رسانه‌ها.
مهدی‌زاده، سیدمحمد، (1392ش)، نظریه‌های رسانه: اندیشه‌های رایج ودیدگاه های انتقادی، تهران: همشهری.
نائینى، محمدحسین، (1352ش)، أجودالتقریرات، قم: العرفان.
هدریک، تری ای . بیک‌من، لئونارد. رگ، دبراجی. (1381)، تحقیق کاربردی (راهنمای عمل)، ترجمه اعرابی، سید محمد. ایزدی، داود، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
هیثمی، علی‌بن‌أبی بکر، (1414ق)، مجمع‌الزوائد، مکتبةالقدسی، قاهره.
الوانی، سید مهدی، (1369ش)، تصمیم‌گیری وتعیین خط‌مشی دولتی، تهران: سمت
.Bennis, Warren G. ,)1985(. The Planning of Change. New York: Holt Rinehart & Winston.
Dahrendorf, R.(1968), Essays in the Thory of Society, Stanford, Calif: Stanford Unicersity Press.
Dean, James M.; A. M. C. Waterman (auth.); James M. Dean, A. M. C. Waterman (eds.); (1999), Religion and Economics_ Normative Social Theory, Springer, Netherlands.
Horton, Paul B. , Chester L. Hunt,(1986), Sociology, New York: McGraw-Hill.
McQuail, Denis, (2010) McQuail’s Mass Communication Theory, 6th edition, . London: SAGE Publications.
Siebert, Fred & Theodore & Wilbur Schramm, (1956). Four Theories of the Press, University of Illinois Press.
Tiberius, Valerie; Hall, Alicia; (2010), Normative theory and psychological research: Hedonism, eudaimonism, and why it matters; The Journal of Positive Psychology ; Vol. 5, No. 3; Pp 212-225.
Burrell, Gibson & Gareth Morgan, (1979), Sociological Paradigms and Organisational Analysis, Heineman Educational Books.
Neuman, W. Lawrence, (2013). Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches, Seventh Edition, Pearson Education Limited.
Kuhn, Thomas S., (1996). The structure of scientific revolutions, The University of Chicago Press, Third Edition.
Sarantakos, Sotirios; (1998), Social Research, SECOND EDITION, Macmillan Education UK.
Merrill, john C., (2002) The Four Theories of the Press Four and a Half Decades Later: a retrospective, Journalism Studies, volume 3, number 1, pp. 133-136.