چگونگی مواجهه پیامبر(ص) و امامان با مسأله گسست ازدواج در اختلافات همسران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

در زندگی زناشویی گاه اختلاف همسران چالش‌هایی را فراروی ایشان می‌نهد که چاره کار در جدایی دانسته می‌شود. از آن‌جا که در اسلام کلیت طلاق امری نکوهیده است لذا در آثاری که طلاق را از دیدگاه اسلام و ائمه کاویده‌اند بیشتر به علل و زمینه‌ها، پیامدها و در نهایت راه‌کارهای پیش‌گیری از آن پرداخته شده است؛ گو این‌که معصومان هیچ‌گاه از این راه‌کار بهره نگرفته‌اند. در این پژوهش به سبب جایگاه پیامبر(ص) و امامان در نظام معرفتی دینی و آگاهی به احکام الهی، با رویکردی تاریخی شیوه مواجهه ایشان با اختلاف‌های منجر به جدایی همسران کاویده شده است. در ابتدا با رجوع به دیرین‌نگاشته‌های تاریخی، حدیثی و تفسیری موارد مرتبط با جدایی همسران در تاریخ زندگانی این پیشوایان استقراء گردید. سپس با تلفیق و تحلیل این داده‌ها مشخص آمد در راهبرد کلان کاربست راه‌کار جدایی، وابسته به وجود دلیل منطقی بر آن بوده است. اندیشه-های انحرافی، برخی صفات ناشایست اخلاقی، شرایط خاص و لعان به عنوان سبب‌ منجر به جدایی در مطالعه موارد تاریخی عصر پیامبر(ص) و امامان مشاهده می‌گردد. با این‌حال جدایی پایان کار نبوده است و این بزرگان دین راه‌کارهایی را برای بازگشت به زندگی مشترک پس از جدایی یا کاستن از پیامدهای آسیب-زای آن به ویژه برای فرزندان مدنظر داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
ابن­ابی­الحدید، عبدالحمیدبن هبة الله(1404)، شرح نهج البلاغه، قم، مکتبة آیت­الله المرعشی النجفی.
ابن­ابی­حاتم، عبدالرحمن­بن محمد(1419)، تفسیرالقرآن العظیم، ریاض، مکتبه نزار مصطفی الباز.
ابن­ابی­شیبه کوفی(1409)، المصنف، بیروت، دارالفکر.
ابن­أثیر، عزالدین، علی­بن محمد(1409)، أسدالغابه فی معرفة الصحابه، بیروت، دارالفکر.
ابن­حبیب، ابوجعفر محمد(بی­تا)، المحبر، بیروت، دار الآفاق الجدیده.
ابن­سعد، محمد(1410)، الطبقات الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیه.
ابن­عبدالبر، یوسف­بن عبدالله(1412)، الإستیعاب فی معرفة الأصحاب، بیروت، دارالجیل.
ابن­هشام، عبدالملک(بی­تا)، السیرة النبویة، بیروت، دار المعرفه.
احمدبن حنبل(بی­تا)، مسند احمد، بیروت، دارصادر.
احمدبن فارس­بن زکریا(1404)، معجم مقائیس اللغه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
اشعری قمی، احمدبن محمد(1408)، النوادر، قم، مدرسة الإمام المهدی(عج).
بلاذری، احمدبن یحیی(1417)، کتاب جمل من انساب الأشراف، بیروت، دارالفکر.
بیهقی، احمدبن حسین(بی­تا)، السنن الکبری، بی­جا، دارالفکر.
تریز، عبدالرشید(1385)، طلاق از دیدگاه اسلام، تهران، احسان.
حاکم نیشابوری(بی­تا)، المستدرک، بی­جا، بی­نا.
حکیم، سیدمنذر و بتول زاهدی­فر(1389)، علل طلاق و راه­بردهای کاهش آن از دیدگاه قرآن با روش ترتیب نزول، فصل­نامه مطالعات راه­بردی زنان، شماره49، صص 294 –
خویی، سید ابوالقاسم(1413)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، بی­جا، بی­نا.
دارقطنی، علی­بن عمر(1417)، سنن الدارقطنی، بیروت، دارالکتب العلمیه.
راغب اصفهانی، حسین­بن محمد(1412)، مفردات ألفاظ القرآن، لبنان، دارالعلم – دارالشامیة.
رضایی، مریم(1383)، مغبوضیت طلاق در اسلام، رواق اندیشه، شماره30، صص102 –
زمخشری، محمودبن عمر(1417)، الفائق فی غریب الحدیث، بیروت، دارالکتب العلمیه.
-----------------(1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی.
ساروخانی، باقر(1376)، طلاق: پژوهشی در شناخت واقعیت و عوامل آن، تهران، دانشگاه تهران.
سجستانی، ابی­داود سلیمان­بن أشعث(1410)، سنن ابی­داود، بی­جا، دارالفکر.
شافعی، محمدبن إدریس(1403)، کتاب الأم، بیروت، دارالفکر.
شفیعی، محمد(1391)، زن از نگاه پیامبر(ص)، فصل­نامه زن و فرهنگ، شماره12، صص23 –
صاحب­بن عباد(1414)، المحیط فی اللغه، بیروت، عالم الکتاب.
صدوق، محمدبن علی(1406)، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دار الشریف الرضی.
---------------(1413)، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم.
صنعانی، عبدالرزاق(بی­تا)، المصنف، تحقیق حبیب ­الرحمن الأعظمی، بی­جا، بی­نا.
طبرانی(1404)، المعجم الکبیر، بی­جا، دار إحیاء التراث العربی.
طبرسی، حسن­بن فضل(1370)، مکارم الأخلاق، قم، الشریف الرضی.
طبری، محمدبن جریر(1387)، تاریخ الأمم و الملوک، بیروت، دار التراث.
---------------(1412)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفة.
طوسی، محمدبن حسن(1373)، رجال الطوسی، قم، موسسه النشر الإسلامی.
---------------(1407)، تهذیب الأحکام، تهران، دارالکتب الإسلامیة.
---------------(بی­تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
فراهیدی، خلیل­بن احمد(1410)، کتاب العین، قم، هجرت.
قاضی نعمان، ابن­حیون(1385)، دعائم الاسلام، قم، موسسه آل­البیت.
قمی، علی­بن ابراهیم(1363)، تفسیر القمی، قم، دار الکتاب.
کلینی، محمدبن یعقوب(1429)، الکافی، قم، دارالحدیث.
مالک­بن انس(بی­تا)، المدونة الکبری، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
---------(1406)، الموطأ، ، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
مشکینی، میرزاعلی(1377)، مصطلحات الفقه، بی­جا، بی­نا.
مفید، محمدبن محمد(1413)، الإرشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید.
مقاتل­بن سلیمان بلخی(1423)، تفسیر مقاتل­بن سلیمان، بیروت، دار إحیاء التراث.
نحاس، ابوجعفر(1409)، معانی القرآن، مکه مکرمه، جامعة ام­القری.
نسائی، احمدبن شعیب(1411)، السنن الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیة.
یعقوبی، احمد(بی­تا)، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر.