کاوشی در سیاست‌گذاری فرهنگی هویت کودک مطلوب در اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران (مورد مطالعه: قوانین برنامه‌های شش‌گانه توسعه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی

2 دانشجوی دکتری سیاست گذاری فرهنگی دانشگاه خوارزمی

چکیده

هدف این مقاله شناخت سازه‌های معنایی هویت کودک مطلوب در قوانین شش‌گانه برنامه‌های توسعه است. پژوهش مبنایی این نوشتار با رویکرد کیفی انجام شده و روش دستیابی به داده‌های نهایی تحقیق، تحلیل محتوای کیفی است.
یافته‌ها نشان می‌دهد که در این برنامه‌های توسعه نه به طور صریح بلکه به گونه‌ای ضمنی ویژگی‌های انسان و در حقیقت کودکان و نوجوانان مطلوب، مجموعاً در 12 مقوله کلی مشخص شده‌اند: 1. مومن، 2. انقلابی، 3. ایرانی، 4. متعهد و مقتصد، 5. حافظ ارزش‌های خانواده، 6. خلاق، 7. قانون‌گرا، 8. تعامل‌گرای فرهنگی، 9. شکوفا، 10. طالب دانش، 11. کنشگر، 12. دوستدار محیط‌زیست. سه سازه کودک مومن، ایرانی و انقلابی، پر بسامدترین نظامواره‌هایی بودند که از این متون استخراج شدند. بر این اساس می‌توان گفت، در چارچوب اسناد مورد بررسی، سیاست‌گذاران فرهنگی جمهوری اسلامی ایران بنا بر آرمان‌های انقلابی خود قصد داشتند کودک و انسانی مومن، علاقه‌مند به سرزمین ایران، دارای روحیه و خصلت‌های انقلابی، متعهد و مقتصد، حافظ ارزش‌های خانواده، خلاق و قانون‌گرا تربیت کنند. به نظر میرسد، مضمون مشترک و معنابخش همه مقولههای استخراج شده: کودک مؤمن، ایرانی – اسلامی، انقلابی و وفادار به باورها و ارزشهای اسلام و انقلاب است.
برخی از مقولات اساسی نظریه‌های «انسان عامل» و «بازتولید تفسیری» (چارچوب مفهومی پژوهش)، شامل «مومن»، «دوستدار محیط زیست»، «مشارکت جو»، «مسئولیت پذیر»، «شکوفا» و در نهایت «کنشگر»، با مقولات مستخرج از اسناد توسعه‌ای، قابل انطباق هستند. اما مقولات مهم دیگری مانند «تندرست» ،«درون کاوی»، «نیکوکاری»، «زیبایی جویی» و در نهایت «طبیعت آشنا» در اسناد مورد بررسی، جایگاهی نداشتند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. آشنا، حسام‌الدین و محمدرضا روحانی (1389)، «هویت فرهنگی ایرانیان از رویکردهای نظری تا مؤلفه‌های بنیادی»، فصلنامة تحقیقات فرهنگی، سال سوم، شمارة 4، ص157ـ184.
  2. اجلالی، پرویز (1379)، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی در ایران، تهران، نشر آن.
  3. اشتریان، کیومرث (1389)، متغیرهای استراتژیک در سیاست‌گذاری فرهنگی، تهران، نشر میزان.
  4. ایمان، محمدتقی (1393)، فلسفة روش تحقیق در علوم انسانی، قم، انتشارات حوزه و دانشگاه.
  5. باقری، خسرو و زهره خسروی (1387)، «راهنمای درونی کردن ارزش‌های اخلاقی از طریق برنامه‌ریزی درسی»، فصلنامة مطالعات برنامه‌ریزی، سال دوم، شمارة 8، ص81 ـ105.
  6. باقری، خسرو (1391)، نوآوری: تعلیم و تربیت اسلامی (چارچوب تئوریک و کاربرد آن)، تهران، هیات حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی.
  7. بلیکی، نورمن (1384)، طراحی پژوهش‌های اجتماعی، ترجمة حسن چاوشیان، تهران، نشر نی.
  8. بنت، تونی و کالین مرکر (1383)، ارتقای پژوهش و همکاری بین‌المللی برای سیاست فرهنگی در قدرت فرهنگ (مجموعه مقالات کنفرانس استکهلم، ۱۹۹۸)، ترجمة ضیاء تاج‌الدین، تهران، اداره کل پژوهش‌های سیما.
  9. تبریزی، منصوره (1393)، «تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی»، فصلنامة علوم اجتماعی، دوره 21، شمارة 64، ص105ـ138.
  10. جنکس، کریس (1388)، دوران کودکی، ترجمة سارا ایمانیان، تهران، اختران.
  • جوادی یگانه، محمدرضا و جلیل عزیزی (1387)، «هویت فرهنگی و اجتماعی در بین جوانان شهر شیراز با توجه به عامل رسانه»، فصلنامة تحقیقات فرهنگی ایران، سال اول، شمارة 3، ص183ـ214.
  1. جیمز، آلیوس، کریس جنکس و آلن پروت (1393)، جامعه‌شناسی دوران کودکی نظریه‌پردازی دربارة دوران کودکی، ترجمة علیرضا کرمانی و علیرضا ابراهیم‌آبادی، تهران، نشر ثالث.
  2. خنیفر، حسین و ناهید مسلمی (1397)، اصول و مبانی روش‌های پژوهش کیفی ـ رویکردی نو و کاربردی، ج1، تهران، نگاه دانش.
  3. رسولی، مهستی و زهرا امیر آتشانی (1393)، تحلیل محتوا با رویکرد کتب درسی، تهران، جامعه‌شناسان.
  4. رسولی ثانی‌آبادی، الهام (1390)، «هویت انقلابی ـ اسلامی جمهوری اسلامی ایران در گفتمان‌های مختلف سیاست خارجی»، فصلنامة سیاست خارجی، سال بیست‌وپنجم، شمارة 1، ص29ـ48.
  5. رفعت‌جاه، ماریا و مژگان رضایی (1397)، «تحلیلی بر هویت فرهنگی دانشجویان دختر ساکن خوابگاه مطالعه‌ای تطبیقی در خوابگاه‌های دولتی و خصوصی شهر تهران»، فصلنامة مطالعات اجتماعی ـ روان‌شناختی زنان، سال شانزدهم، شمارة 4، ص109ـ147.
  6. سجادیه، نرگس، خسرو باقری و محمدرضا مدنی‌فر (1394)، «اهداف واسطی تربیت در دوران کودکی بر اساس رویکرد اسلامی عمل»، تربیت اسلامی، سال دهم، شمارة 21، ص29ـ55.
  7. صدیق سروستانی، رحمت‌الله و قاسم زائری (1389)، «بررسی گفتمان‌های فرهنگی پساانقلابی و روندهای چهارگانة مؤثر بر سیاست فرهنگی در جمهوری اسلامی»، پژوهشنامه سیاست فرهنگی، تهران، پژوهشکدة تحقیقات استراتژیک، شمارة 54، ص9ـ38.
  8. فاضلی، نعمت‌الله و مرتضی قلیج (1392)، نگرشی نو به سیاست فرهنگی، تهران، تیسا.
  9. فرخ‌نژاد، رضا و تژا میرفخرایی (1398)، «بررسی هویت‌های کودک مطلوب گفتمان انقلاب اسلامی در شبکة کودک سیمای جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامة علمی رسانه‌های دیداری و شنیداری، سال سیزدهم، شمارة 4، ص109ـ138.
  10. قربانی بهابادی، الهه (1397)، «هویت کودکان ایران اسلامی در آموزش و پرورش دبستانی»، مقالة ارائه‌شده در اولین همایش ملی هویت کودکان ایران اسلامی در دورة پیش‌دبستانی، بازیابی شده در وب‌سایت sid.ir.
  11. کریمی مله، علی و میثم بلباسی (1395)، «لایه‌های هویت ملی ایرانی در برنامه‌های توسعة جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامة راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال پنجم، شمارة 18، ص7ـ58.
  12. کورسارو، ویلیام. ای. (1393)، جامعه‌شناسی کودکی، ترجمة علیرضا کرمانی و مسعود رجبی اردشیری، تهران، ثالث.
  13. کیلی، مری جین (1396)، درآمدی بر مطالعات کودکی، ترجمة علیرضا کرمانی، تهران، ثالث.
  14. محسنی تبریزی، علیرضا و علی سلیمی (1391)، «تحلیل محتوای کیفی قیاسی و بهره‌گیری از آموزه‌های اسلامی در علوم اجتماعی»، فصلنامة روش‌شناسی علوم انسانی، سال هفدهم، شمارة 72، ص135ـ159.
  15. محمدپور، احمد (1390)، روش تحقیق کیفی ضد روش 2، تهران، جامعه‌شناسان.
  16. مؤمنی راد، اکبر، خدیجه علی‌آبادی، هاشم فردانش و ناصر مزینی (1392)، «تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج»، فصلنامة اندازه‌گیری تربیتی، سال چهارم، شمارة 14، ص187ـ222.
  17. Council of Europe (2005), European Culture: Identity and Diversity, coe.int
  18. Daphne, A. Jameson (2007), "Reconceptualizing Cultural Identity and Its Role in Intercultural Business Communication", The Journal of Business Communication ,Vol.44, Issue 3, p.199-235.
  19. Ferguson, S. (2013), Capitalist Childhood in Film: Modes of Critique, Jump Cut: A Review of Contemporary Media. Online: http://ejumpcut.org/archive/ jc55.2013/ FergusonChildhood/index.html.
  20. Hall, Stuart & Gay, Pauldu (1996), Questions of Cultural Identity, SAGE, London.
  21. Jackson, J. & R. Lemieux (1999), The Arts and Canada's Cultural Policy, Ottawa: Political and Social Affairs Division, Library of Parliament.
  22. Sorin, Reesa (2005), "Changing images of childhood: Reconceptualising early childhood practice", International Journal of Transitions in Childhood, Vol.1, p.12-21.
  23. Sussman, Nan M (2000), "The Dynamic Nature of Cultural Identity Throughout Cultural Transitions: Why Home Is Not So Sweet", Personality and Social Psychology Review, vol.4, p.355-373.
  24. UNESCO(2015), Transforming our World: The 2030 Agenda for Sustainable Development, https://sustainabledevelopment.un.org/post2015/ trans formingour world/ publication.
  25. Van Gorp, B. & Renes, J. (2007), "A European cultural heritage? Heritage and shared histories in the European Union (Outlook on Europe)", Tijdschrift voor economische en sociale geografie, 98, p.407-415.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار